ه‌گزارش مرکز مطالعات سورین، نشریه گلوبال سکوریتی ریویو در یادداشت تازه خود به‌قلم «جک دولگریان »نوشت: غرب باید درک کند که ارمنستان، یک کشور دموکراتیک در حال رشد بوده و با کسب و کارهای غربی در فناوری اطلاعات مرتبط است و از نظر آزادی اقتصادی در رتبه 11 از 165 جهان قرار دارد، اما به‌طور قابل‌توجهی در برابر قدرت‌های بزرگ‌تر کمک‌های دفاعی خاص ایروان را تهیه کنند.
ارمنستان تحت حاکمیت رهبران وفادار روسیه هرگز اولویت اصلی امنیتی خود را برای محافظت از جمهوری قره باغ کوهستانی حل نکرد؛
در بهار 2020، زمانی که آذربایجان و ارمنستان در استان تاووش، جنگیدند، مسکو برای حمایت از ایروان غایب بود، با این حال، آذربایجان هم یک پیروزی استراتژیک آشکار در قلمرو مورد ادعا به دست نیاورد.
امروز صلح بانان روسی در آنچه از جمهوری آرتساخ باقی مانده است نفوذ می‌کنند، اما دسترسی شهروندان ارمنی به جمعیت قومی ارمنی در جمهوری آرتساخ بدون عبور از خاک آذربایجان غیرممکن است.
موضوع و مسئله اصلی این است که ماجرا فقط به ارمنستان و آذربایجان ختم نمی‌شود، بلکه جنگ روسیه در اوکراین نه‌تنها ممکن است به بهای حوزه نفوذ آن‌ها در قفقاز جنوبی، بلکه در آسیای میانه نیز تمام شود؛ پوتین و کرملین ممکن است برآورد کنند که شکست ارمنستان مشروعیت او برای وابستگان امنیتی روسیه مانند قزاقستان را از بین برده و آن‌ها فرار به جایگزین‌هایی مانند ترکیه یا چین را انتخاب کنند.
و از طرفی دیگر، یک ائتلاف بزرگ در حال رشد از ملت‌های ترک تشکیل‌شده که ممکن است در دهه‌های آینده روسیه و چین را در آسیای میانه ویران کند، از طرفی دیگر چیت در معرض خطر بسیار کمتری است، چین از قزاقستان به دلیل امتناع این کشور از حمایت حمله نظامی روسیه به اوکراین، حمایت کرد؛
رئیس‌جمهور قزاقستان، الفبای کشورش را از سیریلیک به لاتین تغییر داد که ممکن است نشان‌دهنده تمایل او به جدا شدن از حوزه سیاسی-اجتماعی روسیه باشد.
با توجه به تنها ماندن روسیه در این شرایط، او به قطع ممکن است دو سناریوی بسیار متفاوت را انتخاب کند؛ یا مسیر امنیتی سیاسی را از ارمنستان در پیش می‌گیرد و در صورت بروز هرگونه مشکل خود را ضامن امنیت ارمنستان می‌داند.
مسکو مستقیماً با باکو برای حمایت ضمنی از پیشروی نظامی آذربایجان به مراکز جمعیتی ارمنی قره باغ کوهستانی مذاکره خواهد کرد و روسیه همچنین ممکن است از مذاکرات به‌عنوان فرصتی برای استفاده کند تا لفاظی‌ها یا اقدامات تند علیه ایران را دست‌کاری کند.
در ادامه روسیه یک کریدور بشردوستانه از لاچین برای تخلیه بیش از 100 هزار ارمنی به جمهوری ارمنستان ایجاد خواهد کرد و مسکو به جامعه بین‌المللی ادعا می‌کند که از پاک‌سازی قومی از طریق عبور تضمین‌شده جلوگیری کرده است و اکنون یک واسطه اصلی آرامش در قفقاز جنوبی است و از مسئله قره باغ کوهستانی به‌عنوان آخرین راه‌حل برای صلح پایدار بین ارمنستان و آذربایجان استفاده می‌کند.
یا در یک احتمال دیگر ممکن است که روسیه از باکو با استفاده نیروی نظامی برای تصرف مراکز باقیمانده جمعیت ارمنی قره باغ کوهستانی حمایت کند و به نیروهای حافظ صلح دستور می‌دهد که از قدرت خارج شوند و مسکو فقط از طریق اجبار برای پیوستن به کشور اتحادیه روسیه و بلاروس، به ارمنستان رحم کند.
اگرچه ایران ضمانت‌های لفاظی زیادی برای تعیین مرزهای ارمنستان و آذربایجان داده است، اما مسکو می‌تواند تهران را از جنگ داغ باکو نجات دهد، زیرا وضعیت مرز جدید ایران و روسیه مانند مرز ایران و ارمنستان عمل می‌کند و می‌تواند برای ایران نیز بسیار سود ده باشد.
روسیه در این سناریو همچنین می‌تواند از طریق جاده تازه ساخته‌شده بین منطقه غرب آذربایجان و سرزمین اصلی شرقی تعرفه دریافت کند؛ در این صورت آمریکا و اروپا که شریک عمیق و حیاتی ارمنستان در بخش فناوری از جمله نرم‌افزار، تحقیقات هوش مصنوعی، طراحی چیپست‌ها و علم داده هستند، این مزیت را از دست خواهند داد، روسیه خاک اتحاد جماهیر شوروی سابق را ضمیمه خواهد کرد و پوتین می‌تواند میراث خود را تقویت کند.
البته در هر کدام از این دو سناریو نقش آمریکا، ترکیه و دیگر کشورها بسیار تعیین‌کننده است؛ بخصوص ترکیه نقش سرنوشت‌سازی خواهد داشت، لفاظی‌های پنهان قبلی او در مورد کمک به آذربایجان در داخل و در سراسر جهان ترک، با استقبال خوبی مواجه شده است؛ با اینکه مرز زمینی ترکیه و ارمنستان با ارسال کمک‌های بشردوستانه ارمنستان به ترکیه تا حدی باز شد اما با این حال ترکیه و آذربایجان از نظر نظامی و ایدئولوژیکی به هم نزدیک هستند.
در این میان نقش اتحادیه اروپا به دلیل وابستگی اقتصادی خود به آذربایجان به‌عنوان تأمین‌کننده گاز غیرروسی با موانعی در تأمین صلح مواجه است، هرگونه تلاش اتحادیه اروپا یا تک تک کشورهای عضو برای تحریم اقتصادی باکو منجر به افزایش خالص قیمت گاز خواهد شد و همچنین بسیار بعید است که با توجه به تعهدات مشترک اعضای اتحادیه اروپا در قبال اوکراین از طریق ناتو، هیچ کشور عضوی وضعیت موجود را برای جایگزینی نیروهای حافظ صلح روسیه در قره‌باغ با کشورهای عضو اتحادیه اروپا به چالش بکشد.
این امر یک فرصت برای آمریکا نسبت به تأمین صلح و توازن قدرت در قفقاز جنوبی فراهم می‌کند، سفیر فعلی آمریکا در روسیه که قبلاً سفیر آمریکا در ارمنستان بود، زمانی اعلام کرد که آمریکا آماده همکاری دوجانبه با روسیه در مورد توافق صلح ارمنستان و آذربایجان است؛ ایده بلندمدت سفیر تریسی ممکن است بهترین اقدام اعتمادسازی بین غرب و روسیه باشد زیرا همه از صلح و ثبات سود می‌برند؛ اگر غرب در این موضوع بیکار بماند، روسیه ممکن است با قلمرو جدیدی در نه تنها یک بلکه دو جمهوری شوروی سابق خود ]ارمنستان و اوکراین[ ظاهر شود.
