الوقت- زمانی که غولهای بزرگ نفتی غرب از جمله «توتال»، در همراهی با تحریم‌های ضد ایرانی آمریکا، از میدان پارس جنوبی خارج شدند، تصور می‌کردند که ایرانی‌ها نمی‌توانند این پروژه گازی را راه اندازی کرده و منابع خود را از دل زمین بیرون بکشند اما برخلاف تصور غربیها، مهندسان ایرانی شعار «ما می‌توانیم» را محقق کردند و توانستند با اتکا به توانمندی‌های بومی، فاز 11 پارس جنوبی را افتتاح کنند.
در همین رابطه، پس از دو دهه تاخیر در افتتاح فاز ۱۱ پارس جنوبی، در نهایت روز دوشنبه آخرین فاز باقیمانده میدان مشترک پارس جنوبی با حضور سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، افتتاح شد. فاز ۱۱ پارس جنوبی در همه این سال ها بلاتکلیف مانده بود و حتی با وجود اجرای برجام و انعقاد قرارداد با شرکت های بزرگ نفتی جهانی، کاری برای توسعه آن انجام نشد اما در دولت سیزدهم علی‌رغم تحریمها و با تکیه بر توان داخلی فاز 11 تکمیل شد.
پس از خروج شرکتهای توتال فرانسه و شرکت ملی نفت چین از کنسرسیوم توسعه قطعه 11 پارس جنوبی، شرکت پتروپارس به عنوان تنها عضو باقیمانده در این کنسرسیوم، توسعه این طرح را با تکیه به توان متخصصین داخلی آغاز کرد و پس از وقفه‌ای 20 ساله این پروژه به‌دست متخصصان و مهندسان ایرانی ظرف مدت دو سال تکمیل و آماده بهره‌برداری شده است. رئیسی در جریان بازدید از این سکوی گازی تاکید کرد:«تولید گاز ما در پارس جنوبی به ۵۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید، افتتاح این فاز از میدان گازی پارس جنوبی اقدامی بزرگ و عملیاتی فنی پیچیده است که مهندسان و متخصصان ایرانی توانستند آنرا محقق کنند».
محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران هم گفت که حجم گاز استخراج شده از پارس جنوبی تقریبا به نصف تولید گازی کل ایران می‌رسد و تقریبا هزینه این مرحله از استخراج به ۵ میلیارد دلار می‌رسد. وی گفت که بعد از خروج شرکتهای خارجی از پارس جنوبی به دلیل تحریمها، این کار توسط متخصصان داخلی انجام شد.
همچنین محمد حسین متجلی، مدیر شرکت پارس جنوبی تاکید کرد: درحالی که شرکتهای خارجی طی ۲۰ سال نتوانستند اقدام عملی در این بخش از پارس جنوبی انجام دهند، مهندسان ایرانی کار را در دست گرفتند و این اقدام را انجام دادند.
توسعه میدان پارس جنوبی در سال 1379 به شرکت توتال فرانسه واگذار شد، اما با شروع فشارهای غرب به ایران در بنرامه هسته‌ای، در سال 1387 توتال از اجرای فاز ۱۱ پارس جنوبی کنار رفت. در سال 88، پیشنهاد چینی‌ها برای حضور در فاز ۱۱ با پیشنهاد مالی ۴ میلیارد دلاری منجر به امضای قراردادی با شرکت CNPC شد و شرکت چینی موظف بود در مدت زمان ۵۲ ماه فاز ۱۱ را به تولید برساند. اما شرکت چینی هم در سال 92 اجرای این پروژه را متوقف کرد و تنها شرکت پتروپارس ایران باقی ماند و جود همه فعالیتها را به گردن گرفت و با روی کار آمدم دولت سیزدهم با جدیت این پروژه ازسرگرفته شد و پس از دو سال به نتیجه رسید.
ابتکار منحصر به فرد ایران
بر اساس گزارشها، طرح قطعه 11 پارس جنوبی در مرحله نخست بخش اول توسعه، شامل حمل و نصب یک پایه سکوی چهارپایه، حفاری و تکمیل 12 حلقه چاه، نصب سکوی اول به همراه متعلقات سکو و خط لوله دریایی برای انتقال گاز به پالایشگاه خشکی قطعه 12 در منطقه پارس 2 کنگان است که دستیابی به ظرفیت کامل تولید روزانه 28 میلیون مترمکعب گاز را محقق می‌کند. از جمله ویژگی‌های توسعه این طرح می‌توان به برچیدن و جابه‌جایی یک سکوی بهره‌برداری با وزن بیش از 3 هزار و 200 تن از موقعیت خود در دریا به موقعیتی جدید اشاره کرد که به عنوان اقدامی بی‌سابقه در کشور و کم‌نظیر در دنیا شناخته می‌شود و کاملا به دست متخصصان ایرانی ساخته شده است.
همچنین با بهره‌برداری کامل از طرح توسعه قطعه 11 پارس جنوبی، ظرفیت تولید گاز از این میدان مشترک به میزان 56 میلیون مترمکعب در روز افزایش می‌یابد که می‌تواند به بهبود تراز گاز کمک شایان توجهی کند. محصولات نهایی شامل تولید ۵۶ میلیون گاز میعانات گازی و مایعات گازی است که درآمدی بالغ بر ۵ میلیارد دلار درسال عاید کشور می‌نماید و تولید ناخالص داخلی را حدود ۱ درصد افزایش می‌دهد.
جا به جایی سکوی عظیم 3200 تنی که باعث می‌شود تولید گاز ۳ سال زودتر انجام پذیرد، اقدامی بی‌سابقه که برای اولین بار توسط متخصصان ایرانی رقم خورد. تکمیل عملیات لوله گذاری دریایی خط انتقال گاز نخستین سکوی فاز ۱۱ پارس جنوبی شامل یک رشته خط لوله ۳۲ اینچ دریایی گاز ترش و یک رشته خط لوله ۴.۵ اینچ تزریق منواتیلن گلایکون به طول تقریب ۱۵ کیلومتر، همچنین افزایش سرعت حفاری‌ها و حفر چهار حلقه چاه در مرحله نخست و حفر ۲۴ حلقه چاه در کل طرح است.
به گزارش تسنیم، هم‌اکنون گاز غنی و میعانات گازی تولیدی از سکوی 11B به پالایشگاه فاز 12 پارس جنوبی منتقل می‌شود که با حفاری و تکمیل باقی چاه‌های این موقعیت، به مرور سکوی 11B به ظرفیت کامل تولید خواهد رسید.
از طرفی، توسعه میدان گازی پارس جنوبی اثرات چند جانبه‌ای بر اقتصاد ملی و تراز انرژی کشور دارد که تامین گاز کشور، ارتقای جایگاه کشور در میان تولید کنندگان گاز در دنیا، توسعه صنعت پتروشیمی، تنوع بخشی به سبد صادرات کشور، بهبود زیرساخت‌های توسعه صنعتی و اشتغالزایی و خودکفایی در تولید بنزین کشور از حمله این موارد است.
شایان ذکر است که میدان مشترک پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان است که ۵۰ درصد ذخایر گاز ایران در این میدان قرار دارد و ۷۰ درصد تولید گاز کشور از این میدان استخراج می‌شود. به گفته مقامات دولت سیزدهم، قرار است 20000 هزار مگاوات برق نیز از گاز استخراجی فاز 11 پارس جنوبی تولید شود تا در تابستان مشکل کمبود برق نداشته باشیم.
درآمدزایی چند میلیارد دلاری از پارس جنوبی
علی اوجی، وزیر نفت با تأکید بر اینکه توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی در جبران ناترازی گاز در کشور در زمستان مؤثر خواهد بود گفت:«همچنین سالانه ۵ میلیارد دلار عایدات این فاز خواهد بود». اوجی با اشاره به اینکه فاز پارس جنوبی از نظر ظرفیت مخزنی، در نقطه صفر مرزی است، گفت:«بنابراین هرچقدر دیرتر برداشت گاز از فاز ۱۱ را آغاز می‌کردیم، سیال به سمت همسایه (قطر) حرکت می‌کرد و مهاجرت گاز اتفاق می‌افتاد و تولید گاز کمتری محقق می‌شد. با جابه‌جایی سکو، برداشت گاز از فاز ۱۱ پارس جنوبی، سه تا چهار سال زودتر انجام شد و اهمیت این موضوع بهره‌برداری از یک میدان مشترک گازی است که در سمت کشور همسایه، کشورهای بزرگ بین‌المللی در حال فعالیت هستند».
به گفته وزیر نفت، با راه اندازی فاز 11، اکنون استخراج گاز از پارس جنوبی به تولید روزانه ۷۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است و این به همت متخصصان داخلی انجام شده است. با توجه به برنامه دولت سیزدهم برای افتتاح فازهای آتی پارس جنوبی در آینده نزدیک، حجم استخراج ایران از این میدان گازی چندین برابر خواهد شد و به رقم پیش بینی 1 میلیارد و 500 میلیون تن خواهد رسید که علاوه بر تامین نایزهای سوختی داخل، می‌توان بخشی از آنرا به خارج از جمله کشور عراق صادر کرد.
این درحالی است که قطر در دهه‌های اخیر از تحریم‌های ایران و عدم استخراج از میدان پارس جنوبی نهایت بهره‌برداری را انجام داد و با پیشرفته‌ترین شرکتهای بین‌المللی مانند اکسون موبیل، توتال، میتسوی، کونکوفیلیپس و رویال داچ‌شل قرارداد بسته تا سرعت خود در برداشت از حوزه گازی مشترک را بیشتر کند و میلیاردها دلار از این طریق کسب کرد و به گفته کارشناسان با این قراردادها تولید روزانه قطر در این حوزه به چندین برابر ایران افزایش یافت ولی با افتتاح فاز 11، ایران هم می‌تواند از ذخایر خود بهره برداری کرده و سالانه درآمدهایی را از این طریق به دست آورد.
ریل گذاری کسب درآمد 20 میلیارد دلاری و احتمالا با صادرات گاز در آینده به کشورهای همسایه، جمهوری اسلامی می‌تواند بخشی از تحرمییم‌های ظالمانه غرب در دهه‌های اخیر را خنثی کند. همانگونه که در نبود شرکتهای نفتی و گاز جهانی، متخصصان ایرانی توانستند کار بزرگی انجام دهند، در عرصه مقابله با تحریمها هم اخبار مسرت بخشی در آینده منتشر خواهد شد.
از سوی دیگر، مزایای اقتصادی تکمیل فاز ۱۱ نیز بسیار زیاد است و تخمین زده می‌شود که این پروژه تا ۱۰۰۰۰ شغل ایجاد کند. افزون بر این، این پروژه همچنین به احیای بخش نفت و گاز ایران که در طول سال‌ها به دلیل تحریمها و سرمایه‌گذاری کم با مشکل مواجه شده است، کمک خواهد کرد.
به گفته وزیر نفت، «تولید روزانه حداقل ۱۵ میلیون مترمکعب در روز سه سال زودتر از زمان پیش بینی شده، صرفه جویی در هزینه و زمان ساخت یک سکوی بزرگ به وزن بیش از ۳ هزار تن و افزایش تولید میعانات گازی با این اقدام ابتکاری، جلوی عدم النفع چندین میلیارد دلاری در برداشت از این فاز را در سال‌های آینده گرفت و توجه به بهره وری در اجرای پروژه‌های نفتی را به نمایش گذاشت».
به گفته کارشناسان، ایران با وجود اینکه تقریبا یک دهه دیرتر از قطر بهره برداری از میدان مشترک پارس جنوبی را آغاز کرده و تنها ۳۰ درصد مساحت میدان را در اختیار دارد، اما امروز برداشت روزانه گاز و میعانات ایران از این میدان مشترک از قطر پیشی گرفته این درحالی است که در طرف قطری، عملا شرکتهای بزرگ نفتی جهان مالک بخشی از مخزن هستند و ایران با بزرگترین شرکتهای جهان رقابت می‌کند نه کشور کوچک و کم جمعیت قطر. آخرین آماری که از برداشت روزانه قطر وجود دارد چیزی حدود 600 میلیون متر مکعب برداشت گاز در روز است لذا میزان برداشت روزانه ایران از منابع گازی مشترک اندکی بالاتر از قطر قرار گرفته است.
محمد حسین متجلی، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس فاز 11 پارس جنوبی را در مرز‌ی‌ترین نقطه ایران و قطر در خلیج‌فارس دانست و افزود:«فاز 11 پارس جنوبی در نقطه‌ای از میدان گازی مشترک پارس جنوبی قرار دارد که رقابت سنگین در برداشت از این میدان مشترک گازی است».
متجلی تولید روزانه فاز 11 پارس جنوبی را اکنون 7.2 میلیون مترمکعب در روز اعلام و خاطرنشان کرد:«این میزان تولید معادل 1.3 میلیون دلار و یا 60 میلیارد تومان درآمدزایی در روز برای کشور محسوب می‌شود. از فاز پارس جنوبی 5 هزار و 210 بشکه در روز میعانات گازی تولید می‌شود و در حل مشکل تأمین گاز در فصل سرما بسیار موثر است».
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه با تکمیل توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی، روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب گاز غنی به تولید گاز کشور افزوده می‌شود، تأکید کرد:«همچنین سالانه یک میلیون تن اتان و یک میلیون تن گاز مایع (ال‌پی‌جی) به تولید ایران افزوده می‌شود».
میزان ذخایر پارس جنوبی
میدان پارس جنوبی که بزرگترین میدان گازی جهان به شمار می‌رود بین ایران و قطر مشترک است و مقادر زیادی از گاز را در خود جای داده است. بر اساس آمارها، گاز خشک قابل استحصال در بخش ایرانی میدان ۸٫۱ تریلیون مترمکعب با ضریب بازیافت ۶۱ درصد می‌باشد. ذخیره بخش قطری میدان ۳۷ تریلیون مترمکعب گاز درجا و ۲۶ تریلیون مترمکعب گاز قابل برداشت و ۳۰ میلیارد بشکه میعانات گازی، 10 میلیارد بشکه قابل برداشت است که معادل ۹۹٫۹ درصد ذخایر گازی قطر و ۲۱ درصد ذخایر گازی جهان است.
این میدان در سال ۱۹۷۱ کشف شد و بهره‌برداری از آن در سال ۱۹۸۹ آغاز گردید. حجم ذخیره درجای گاز طبیعی میدان پارس جنوبی در حدود ۵۱ تریلیون مترمکعب و ذخیره قابل برداشت آن ۳۶ تریلیون مترمکعب برآورد می‌شود. به طور متوسط روزانه ۱ میلیارد و ۲۱۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی از این میدان استخراج می‌شود، که ۶۱۵ میلیون مترمکعب در روز توسط شرکت ملی نفت ایران و روزانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب نیز توسط قطر پترولیوم تولید می‌گردداما با بهره برداری از فاز 11، این رقم به یک میلیارد و 300 میلیون مترمکعب نیز خواهد رسید.
مساحت این میدان ۹٬۷۰۰ کیلومترمربع است، که ۳٬۷۰۰ کیلومتر مربع آن در آب‌های سرزمینی ایران و ۶٬۰۰۰ کیلومتر مربع آن در آب‌های سرزمینی قطر قرار دارد. این میدان گازی به شکل بیضی شکل است که حدوداً ۸۵ درصد از متعلق به قطر و ۱۵ درصد متعلق به ایران می‌باشد ولی به دلیل شیب ۱۹/۸ درصدی به سمت کشور قطر، برداشت میعانات گازی برای ایران به‌سختی انجام خواهد شد. ارزش محصولات پارس جنوبی با سرمایه‌گذاری نزدیک به ۸۰ میلیارد دلار در این پهنه گازی، ۳۳۵ میلیارد دلار برآورد شده است. سهم ذخایر هیدروکربونی ایران از میدان مشترک گازی پارس جنوبی ۱۴ تریلیون مترمکعب گاز و ۱۸ میلیارد بشکه میعانات گازی در مساحتی به وسعت ۳ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع تخمین زده شده است.
