آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه دیدارهای جداگانه‌ای با آرارات میرزویان وزیر خارجه ارمنستان و جیحون بایراموف وزیر خارجه جمهوری آذربایجان در آرلینگتون ویرجینیا برگزار کرد. بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا بلینکن، قرار است به صورت سه جانبه نیز با میرزویان و بایراموف برای مذاکرات صلح، در محل وزارت امور خارجه آمریکا دیدار کند.
وزارت امور خارجه آمریکا پیش از این در بیانیه ای، از ایجاد یک ایست بازرسی از سوی آذربایجان در کریدور لاچین ابراز «نگرانی عمیق» و اعلام کرده بود این اقدام تلاش‌ها برای گفتگوهای صلح را تضعیف می‌کند.
دیدارهای روز دوشنبه وزیر خارجه آمریکا با همتایان جمهوری آذربایجان و ارمنی‌اش پس از تماس وی با الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان در روز یکشنبه انجام شد. در این گفتگو بلینکن بر درخواست واشنگتن برای بازگشایی مسیر زمینی گذرگاه لاچین را تاکید کرد.
به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه ارمنستان، سفر کاری میرزویان به ایالات متحده برای گفتگو درباره توافق عادی سازی روابط با آذربایجان انجام شده است.
دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین اما روز سه‌شنبه در واکنش به مذاکرات صلح بین ارمنستان و آذربایجان به میزبانی آمریکا در این هفته گفت هیچ جایگزینی برای توافق امضا شده در سال ۲۰۲۰ با میانجیگری مسکو وجود ندارد.
همزمان با تشدید تنش ها بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر تداوم مسدود ماندن گذرگاه لاچین و ایجاد پست مرزی جدید از سوی باکو، واشنگتن میزبان مذاکرات عادی سازی روابط دو کشور همسایه است.
سابقه
مناقشه بین باکو و ایروان به بخشی از یک رقابت بزرگتر در راستای سیاست موازنه قوا، بین روسیه و آمریکا تبدیل شده که در برهه فعلی واشنگتن برای تامین منافع خود به آن ورود کرده است. در طول سه دهه گذشته، حضور قدرت سخت روسیه در قفقاز جنوبی و نفوذ آن بر جمهوری‌های شوروی سابق، اهرم کافی برای حفظ صلح بین ارمنستان و آذربایجان را به این کشور داده است.
اما با توجه به درگیری روسیه در جنگ اوکراین که مجموعه غرب به ویژه آمریکا زمینه چینی آن را انجام داد، نفوذ مسکو به نوعی کاهش یافته است. ایالات متحده نخستین فرصت را از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پیدا کرده تا با بازنویسی معماری امنیتی منطقه قفقاز جنوبی به آنجا تسلط یابد.
بلینکن ماه فوریه در کنفرانس امنیتی مونیخ نیز به مساله مناقشه قره باغ اشاره ای داشت . وزیر امور خارجه آمریکا در کنار سران ارمنستان و جمهوری آذربایجان مدعی شد که واشنگتن با شرکای اروپایی خود متعهد به فرایند صلح است.
افزایش نفوذ غرب در پرونده مناقشه قره باغ پس از جنگ اوکراین آغاز شد و پس از حملات جمهوری آذربایجان به ارمنستان در سپتامبر ۲۰۲۲ روند صعودی به خود گرفت. این مساله ناشی از ادامه جنگ اوکراین و پیچیدگی معادلات روسیه در درگیری با کی‌یف است که واشنگتن با استفاده از این شرایط و خلاء ایجاد شده، سعی دارد خود ابتکار عمل را در این منطقه به دست بگیرد و منطقه قفقاز جنوبی را صحنه گردانی کند.
اهمیت موضوع
در اکثر مواقع طی ۳۰ سال گذشته آمریکا و روسیه به همراه فرانسه به صورت مشترک برای حل مناقشه قره باغ همکاری می‌کردند و روسای مشترک گروه مینسک بودند. این پروژه‌ای بود که جو ژئوپلیتیکی دهه ۱۹۹۰ میلادی را تسخیر کرده بود.
فدراسیون روسیه با کشورهای غربی برای حل مشکلات جمهوری‌های عضو سابق شوروی همکاری داشت. مسکو نقش پلیس را در منطقه قفقاز جنوبی ایفا می‌کرد در حالیکه آمریکا و فرانسه با هماهنگی روسیه مسیرهای دیپلماتیک به سمت صلح را پیش می‌بردند.
امروز برغم اینکه همچنان این ساز و کار وجود اسمی دارد اما شکاف عمیق ایجاد شده بین روسیه و غرب بر سر مساله اوکراین، مسکو و واشنگتن را بر این داشته تا با راهبری و هدایت مذاکرات، سیاست‌های خود را جهت تامین منافعشان در این منطقه مورد مناقشه، پیاده کنند.
در مقطعی هم که اتحادیه اروپا سعی داشت در مناقشه قره باغ ورود کرده و بین ایروان و باکو وساطت کند، تلاش‌هایش به نوعی ناکام ماند تا واشنگتن عرصه را بیش از پیش برای ورود و نفوذ در این منطقه خالی ببیند.
ارزیابی
درحالیکه جهان با قدرت گیری چین و روسیه به عنوان دو متحد در حال پوست اندازی و نظم سازی جدید است، آمریکا به عنوان یک هژمون از پیشرفت آنها احساس خطر کرده و به تازگی در اظهار نظر مقام‌های رسمی این کشور این نگرانی ابراز می‌شود. مانند صحبت‌های مارک میلی رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا که نسبت به ایجاد اتحاد راهبردی بین مسکو و پکن هشدار داده و بر مقابله با آن با تمام توان تاکید کرده است.
واشنگتن با اعمال سیاست‌های مختلف مناقشه برانگیز از جمله تحریک چین برای ورود به جنگ با تایوان و به دام انداختن روسیه در یک جنگ حدود ۱۵ ماهه سعی کرده تا حدودی از پیشرفت‌های این دو کشور جلوگیری کند تا موقعیت خود را به عنوان هژمون از دست ندهد.
حال کاخ سفید با ورود به منطقه تحت نفوذ روسیه که مناقشه سه دهه‌ای در آن هنوز پایان نیافته، با ادعای همیشگی اقدامات بشردوستانه و تلاش برای برقراری صلح، در واقع به دنبال تضعیف نفوذ مسکو و تقویت جایگاه خود در پرونده قره باغ است.
