مکرون به دنبال نفوذ بیشتر فرانسه در عراق

نویسنده: جوناتان فنتون هاروی

میدل ایست نیوز: امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، در یک فاصله زمانی کمتر از یک ماه میزبان محمد السودانی، نخست وزیر عراق، و مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان، بود. به نظر می رسد فرانسه در تلاش برای احیای نفوذ خود در منطقه خاورمیانه و مقابله با چین و ایران به طور فزاینده در حال ایجاد انعطاف در عضلات دیپلماتیک خود است.

دیدار مکرون با بارزانی درست یک هفته پس از دیدار او با سودانی رخ داد. مکرون در این دیدار حمایت خود را از عراق و حکومت اقلیم کردستان در مواجهه با تهدیدات امنیتی خارجی و داخلی اعلام کرد و بارزانی هم فرانسه را «متحدی با دیدگاه مشترک» خواند. این دو همچنین درباره سرمایه گذاری و تنوع اقتصادی در بخش هایی مانند کشاورزی گفت و گو کردند و بر تقویت همکاری های دوجانبه متعهد شدند.

پاریس برای رقابت با واشنگتن به عنوان شریک اصلی غربی بغداد و برای مقابله با نفوذ مالی و ژئوپلیتیک پکن در این کشور خاورمیانه مانور می دهد.

نشست مکرون و سودانی در پایان ژانویه زمینه را برای یک مشارکت استراتژیک فراهم کرد. اگرچه این مشارکت نشان دهنده تمایل فرانسه برای احیای نفوذ ژئوپلیتیک خود در خاورمیانه و تقویت قدرت نرم خود در عراق است، اما طبق بیانیه کاخ الیزه، اهداف اعلام شده ای همچون ایجاد چارچوبی رسمی و دائمی برای همکاری های دوجانبه در زمینه های مختلف را دنبال می کند.

فرانسه پس از جلسه متعهد شد به حمایت از نظام مراقبت های بهداشتی عراق ادامه دهد و دو مقام در پاسخ به نگرانی های محیط زیستی، متعهد شدند که برای کاهش تاثیرات تغییرات آب و هوایی در عراق تلاش کنند. فرانسه سرمایه گذاری های بیشتری را در زیرساخت ها و انرژی عراق، از جمله پروژه های انرژی سبز پیشنهاد کرده است. توافق های اخیر به علاوه قرارداد 27 میلیارد دلاری سپتامبر 2021 برای سرمایه گذاری «توتال انرژیز» فرانسه در عراق، توافقی که اخیرا به دلیل اختلاف نظر درباره ساختار سهام متوقف شده است، همکاری دوجانبه را گسترش داده و برای شرکت های فرانسوی دسترسی بیشتری به بازارهای عراق فراهم می آورند و به نفع اقتصاد فرانسه هستند.

پاریس همچنین با دیگر تلاش های قدرت نرم از جمله ابتکارات فرهنگی مانند موسسه فرانسوی مستقر در بغداد که زبان فرانسه را به دانشجویان عراقی آموزش می دهد، تلاش کرده است تا نفوذ خود را در عراق افزایش دهد.

مکرون همچنین خود را به عنوان یک ضامن بالقوه امنیتی برای عراق معرفی کرده است. او در دیدار با سودانی متعهد شد که در بحبوحه ادامه تهدیدهای افراطی، از زیرساخت های امنیتی عراق حمایت کند. ایفای نقش فرانسه در مبارزه با داعش پیشتر مکرون را با فراهم کردن تجهیزات دفاعی برای بغداد درگیر کرده بود.

توافقنامه مشارکت میان دو کشور پس از کنفرانس بغداد که در دسامبر 2022 در اردن برگزار شد، حاصل شده است. این اجلاس نتایج ملموسی برای ثبات عراق به همراه نداشت، اما این امکان را برای مکرون فراهم آورد تا دیدگاه خود را برای این کشور بیان کند و پایان مداخله خارجی و احترام به تمامیت ارضی آن را خواستار شود.

******مکرون در اجلاس بغداد گفت: «راهی وجود دارد که نوعی هژمونی، امپریالیسم، یا مدلی که از بیرون دیکته شود، نیست.»****** فرانسه همزمان با درخواست ها برای احترام به تمامیت ارضی عراق، حملات در منطقه خودمختار کردستان در نوامبر 2022 توسط ایران را محکوم کرده است. این اتفاق و جنگ در اوکراین، این امکان را برای فرانسه فراهم آورده اند تا به عنوان حائلی در برابر نفوذ چین و ایران در عراق عمل کند.

پس از سال ها غفلت مالی ایالات متحده در بازسازی عراق، چین اکنون بزرگ ترین شریک تجاری عراق و یک بازیگر اقتصادی مسلط در این کشور قلمداد می شود و 44 درصد از صادرات نفت عراق در سال 2021 به چین سرازیر شده و این کشور 10.5 میلیارد دلار به پروژه هایی مانند نیروگاه نفت سنگین اختصاص داده است. درآمدهای حاصل از این پروژه ها که به دنبال قرارداد «نفت برای ساخت و ساز» در سال 2019 اجرایی شدند، این امکان را برای چین فراهم آوردند تا در پروژه های زیرساختی گسترده تر در عراق، کشوری مهم در طرح کمربند و جاده، مشارکت کند.

تنها چند هفته قبل از میزبانی مکرون از بارزانی، پکن همچنین متعهد شد نزدیک به 10 میلیارد دلار در پروژه های زیربنایی در اقلیم کردستان از جمله در شبکه های خطوط ریلی، برق، جاده ها و سدها سرمایه گذاری کند.

منقیث داگر، دستیار ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، درباره رهبری فرانسه در توقف توسعه چین نوشت: «به نظر می رسد فرانسه عملیات توقف توسعه استراتژیک چین را برای حفظ منافع اقتصادی غرب در منطقه رهبری می کند.»

در اوت 2021 که ایالات متحده اعلام کرد اکثر نیروهای رزمی خود را تا پایان سال از عراق خارج می کند، مکرون گفت نیروهای فرانسوی این کشور را ترک نخواهند کرد. با این حال، امریکا همچنان در نقش مشاوره و آموزش در عراق حضور فعال دارد و حیاتی ترین شریک امنیتی عراق تلقی می شود. سودانی ماه گذشته به وال استریت ژورنال گفت که بغداد از حضور «نامحدود» نیروهای امریکایی در عراق حمایت می کند.

فرانسه خود را واجد شرایط ترین شریک غربی برای تعامل با عراق می داند، زیرا بار ایالات متحده از تهاجم سال 2003 را به دوش نمی کشد و بریتانیا هم اتحادیه اروپا را ترک و بیشتر بر خلیج فارس تمرکز کرده است.

با این حال، از آنجایی که اتحادیه اروپا یک برنامه ریزی بلندمدت و ساختاری در قبال عراق و منطقه نداشته، سیاست خارجی مکرون با اشکالات اجتناب ناپذیری مواجه است. حضور اتحادیه اروپا به جز چند ابتکارعمل برای کمک به عراق، مانند اعزام یک ماموریت ناظر کوچک در انتخابات گذشته، ناچیز بوده است.

جو ماکارون، تحلیلگر ژئوپلیتیک و از اعضای سابق مرکز عرب واشنگتن دی.سی، باور دارد که شیوه ای که مکرون در پیش گرفته نامنسجم است و او هیچ دکترین واضح و منسجمی [در خاورمیانه] ندارد و از این رو، فرصت طلبی عمل گرایانه و سبک دیپلماسی شخصی او اگرچه معمولا ورود بزرگی ایجاد می کند، اما بعدتر با لزوم تنظیم مجدد، مدیریت انتظارات و کاهش ضرر و زیان ها همراه می شود.

به علاوه، پاریس به رغم تمایل به عملیات مستقل از ایالات متحده، هنوز به دلایل عملی مجبور به هماهنگی با واشنگتن است زیرا تنها 800 سرباز در عراق دارد. این مساله اساسا به نفع امریکا است و دولت جو بایدن حتی ابراز امیدواری کرده که متحدان اروپایی واشنگتن به نگرانی های امنیتی و مقابله با رقبای امریکا، کمک کنند. در نهایت، با توجه به تقویت روابط چین و ایران و افزایش قطبی شدن منطقه به دلیل درگیری اوکراین و روابط گرم ایران و روسیه، فرانسه احتمالا همسویی بیشتری با ایالات متحده خواهد داشت.

و اگرچه بغداد از ابتکارات پاریس استقبال کرده، اما فرانسه احتمالا در رقابت با قدرت مالی چین به مشکل برخواهد خورد و مجبور می شود نقش خود را به عنوان یک بازیگر در حاشیه بپذیرد.