الوقت- سه ماه پس از سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران به سوریه که با امضای تفاهم‌نامه‌های تجاری و دستاوردهای اقتصادی همراه بود، دمشق ، هیأتی بلندپایه شامل وزرا و روسای اقتصادی به سرپرستی فیصل مقداد، وزیر خارجه این کشور را راهی تهران کرده است تا مقدمات اجرای پروژه‌های اقتصادی را کلید بزنند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران روز دوشنبه در نشست خبری مشترک با مقداد گفت:«شاهد پیشرفت‌هایی در اجرایی شدن توافقات اقتصادی، تجاری و فناوری با سوریه هستیم. در جریان سفر هیات عالی رتبه سوریه به تهران علاوه بر همکارم آقای مقداد دو تن از اعضای دیگر کابینه سوریه در این سفر حضور دارند. ما همزمان گفتگو با وزیر خارجه، نشست کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور را به ریاست آقای بذرپاش شاهد هستیم».
امیرعبداللهیان تاکید کرد:«یکی از اولویت‌های مشترک ما پیگیری توافقات دو کشور در جریان سفر آقای رئیسی به دمشق بود. توافق برای معاملات تجاری با پول ملی دو کشور که در حال اجرایی شدن است، آغاز سفر زائرین ایرانی به سوریه، تقویت همکاری‌های بخش خصوصی و تجار دو کشور، همچنین افزایش پروازهای هوایی بین دو کشور، برخورداری تجار از حذف تعرفه‌های تجاری و ترانزیت از جمله موضوعات پیشرفت کرده بین تهران و دمشق است».
امیرعبداللهیان گفت که برای پیگیری دقیق‌تر از منافع حاصل از همکاری‌های تجاری، کمیته مشترک اقتصادی، علم و فناوری، مالی و بانکی و حقوقی به صورت فعال پیگیر هستند. وزیر خارجه ایران درباره مناسبات تجاری با سوریه اظهار کرد:«کشور سوریه علی رغم درگیر بودن در جنگ طولانی مدت، به لحاظ برخورداری از امکانات از امتیازی ویژه برخوردار است. ما پروژه‌های مختلفی را توافق کردیم و توافقات درباره حوزه بندری، مخابرات و غیره در دستور کار مشترک دو کشور است. با توجه به ظرفیت‌های موجود در خصوص افزایش حجم تبادلات تجاری در بخش خصوصی هم کارها در مسیر درست خودش قرار دارد».
وزیر خارجه خاطرنشان کرد:«در خصوص همکاری در موضوع ترانزیت، مسیر زمینی ترانزیتی ایران به عراق، سوریه و لبنان و از لبنان به دیگر کشورها جریان دارد. ما موانعی را در چند روز اخیر شاهد بودیم و اکنون موانع برطرف شده است. از زمانی که برنامه همکاری بلندمدت تهران و دمشق در جریان سفر رئیس جمهور به امضای دو کشور رسید، کمیته‌های مختلفی برای اجرایی شدن این سند جامع بر تمرکز بر همکاری‌های تجاری و فناوری تشکیل شده و کار به سرعت در حال انجام است».
شفیق دیوب، سفیر سوریه در تهران هم درباره اهداف سفر مقامات این کشور به تهران اظهار داشت:«کار نشست‌های مشترک اقتصادی تا پایان هفته جاری ادامه خواهد داشت و طی آن تمامی پرونده‌ها و موضوعات مشترک برای پیگیری و اجرای تفاهم‌نامه‌های امضا شده در رابطه با توسعه روابط دو کشور در همه زمینه‌ها مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت». سفیر سوریه در تهران گفت که در این سفر توافقاتی برای ساخت و ایجاد پروژه‌های راهبردی بین دو کشور در حوزه انرژی گاز، نفت، حمل و نقل حاصل شد.
لازم به ذکر است که وزرای ارتباطات و اقتصاد سوریه به همراه تعدادی از مقامات حمل و نقل و تجاری هم در تهران حضور دارند تا با کمک همتایان ایرانی خود، روند توافقات انجام شده بین دو کشور را تسریع کنند. بنابراین آنگونه مقامات گفته‌اند تقویت روابط اقتصادی دو کشور در راس برنامه‌های این سفر قرار دارد.
جایگاه کانونی ایران در فصل اقتصادی حل بحران سوریه
دولت سیزدهم بر مبنای سیاست اولویت دادن به گسترش همکاری‌های اقتصادی با همسایگان، به دنبال شتاب بخشیدن به روند همکاری‌های اقتصادی با سوریه است و این مسئله در سفر رئیسی به دمشق در اردیبهشت گذشته رنگ واقعیت به خود گرفت.
در دیدار بشار اسد، رئیس جمهور سوریه و ابراهیم رئیسی، یادداشت تفاهم همکاری راهبردی همه‌جانبه و بلندمدت بین دمشق و تهران و همکاری در زمینه راه آهن و هوانوردی و توسعه مناطق آزاد بین دو طرف امضا شد تا حجم روابط تجاری دوجانبه را به سطح قابل قبولی که درخور متحدان استراتژیک باشد، ارتقا دهند.
سوریه با گذر از بحران اکنون به دوره بازسازی وارد شده و نیازمندی‌های اقتصادی بسیاری دارد و عملاً بازار بسیار بکر و پررونقی برای بهره‌برداری است. با آغاز روند بازسازی سوریه و نیاز این کشور به اجرای پروژه‌هایی در زمینه‌های ساخت‌وساز مسکن، فرودگاه، نیروگاه، سیستم‌های آبرسانی، جاده‌سازی و سدسازی، انتظار می‌رود ایران با سرعت عمل بالاتری وارد میدان عمل شده و با توجه به صادرات گسترده محصولات ساختمانی از ایران، این کشور می‌تواند در صدر کشورهای حاضر در روند بازسازی سوریه حضور داشته باشد و مقامات دمشق هم از حضور شرکتهای ایرانی استقبال می‌کنند. بشار اسد بارها گفته بود که در دوره بازسازی، اولویت با دوستان و متحدانی است که در زمان جنگ در کنار ملت سوریه بودند و ایران و روسیه از امتیازات بیشتری برخوردارند.
در این سفر نیز رایزنی‌های جدیدی برای برای بهبود و تسهیل تجارت میان مقامات دو کشور صورت گرفت. مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی ایران که روز دوشنبه میزبان وزیر اقتصاد و تجارت سوریه بود درباره همکاریها‌های دوجانبه گفت:«تعرفه تجاری همه قلم کالاهای مورد توافق بین ایران و سوریه به صفر رسیده است و تجار می‌توانند بدون پرداخت این تعرفه در گمرک به صادرات و واردات کالاها اقدام کنند».
بذرپاش همچنین تاکید کرد:«در حوزه بیمه‌ای اقدامات مثبتی انجام شد و شرکت مشترک تشکیل و آماده خدمت رسانی است». محمدسامر الخلیل، وزیر اقتصاد و تجارت سوریه نیز با اشاره به محورهای مذاکره در جلسات انجام شده، بیان کرد: «گام‌های بسیار زیادی در حوزه همکاری‌های بانکی، گردشگری، حمل و نقل و تجارت آزاد به نتیجه رسیده و امیدوار به توسعه قوی روابط هستیم». تعرفه‌های گمرکی همواره بزرگترین مانع پیش پای سرمایه‌گذاران خارجی بوده است و باتوجه به صفر رسیدن تعرفه‌های گمرکی بین تهران و دمشق، شرکتهای ایرانی برای ورود به بازار سوریه بیش از پیش ترغیب خواهند شد که سبب رونق تجاری بین دو کشور خواهد شد.
بخش انرژی سوریه دیگر محور مذاکرات وزیر راه و شهرسازی با مقامات سوری بود. بذرپاش که رئیس کمیسیون اقتصادی مشترک ایران و سوریه را بر عهده دارد همکاری تهران و دمشق در این حوزه را مثبت ارزیابی کرد و گفت که در ادامه جلسات، توسعه میادین نفتی سوریه توسط متخصصات ایرانی با حضور وزیر نفت پیگیری خواهد شد.
بخش انرزی سوریه در دوره بحران متحمل خسارات سنگینی شده است، قسمت اعظم نفت سوریه توسط آمریکا و شبه نظامیان مورد حمایت واشنگتن به سرقت می‌رود و بسیاری از زیرساخت‌ها نیز توسط گروههای تروریستی از بین رفته‌اند و نیاز به بازسازی دارند تا به دولت در تامین نیازهای انرژی کمک کند. ایران در عرصه تکنولوژی و تجهیزات ساخت پالایشگاهی و نفت و. گاز، یکی از کشورهای پیشرو در منطقه به شمار می‌رود و این فناور‌ی‌ها در ارتقای تولیدات انرژی سوریه نفش مهمی ایفا خواهند کرد و شرکتهای ایرانی اخیرا با حضور در نمایشگاه انرژی سوریه، آمادگی خود را برای ورود به عرصه نفت و گاز این کشور اعلام کردند.
تقویت زیرساختهای ریلی
یکی از راه‌های تسریع در رشد روابط اقتصادی میان دو کشور که در سفر آیت الله رئیسی به سوریه نیز مورد توجه قرار گرفت عملیاتی کردن اتصال ریلی ایران به مدیترانه می‌باشد که مجدداً در مذاکرات بذرپاش با مقامات اقتصادی سوریه توسعه کریدورهای ریلی مورد تاکید قرار گرفت. به گفته بذرپاش:«مقرر شد مسیر ترانزیتی ایران-عراق-سوریه به سرعت تقویت شده و در اختیار ترانزیت کالا قرار گیرد و انضباطی در این حوزه برقرار شده است». بنابراین، با احداث خط ریلی تهران تا مدیترانه، حجم تجارت بین ایران و متحدانش تقویت شده و روند صادرات و واردات کالا هم به سهولت انجام خواهد شد و هزینه‌های آن نیز نسبت به تجارت دریایی و هوایی کمتر خواهد شد.
آمارهای رسمی حاکی از آن است که صادرات غیرنفتی ایران به دمشق 147هزار تن به ارزش 244 میلیون دلار در سال 1401 رسید که نسبت به سال قبل از آن از نظر وزنی 10.6 درصد و از نظر ارزشی 11.4 درصد افزایش داشته است. در حال حاضر سطح مناسبات اقتصادی به هیچ عنوان در حد ظرفیت‌های اقتصادی و روابط راهبردی سیاسی میان دو کشور نیست ولی با توافقاتی که اخیرا بین مقامات دو کشور انجام شد، پیش‌بینی میشود در آینده نزدیک حجم تجارت دوجانبه به 20 میلیارد دلار برسد. از اینرو، مقامات ایران و سوریه با سفرها و دیدارهای مکرر اهتمام بیشتری برای توسعه روابط اقتصادی نشان داده‌اند و حضور مقامات ارشد سوری در تهران هم نشان می‌دهد دو کشور گام بلندی را برای اجرای توافقات انجام شده برداشته‌اند.
از سوی دیگر، توسعه همکاری‌های ارتباطاتی هم از دیگر برنامه‌هایی است که مقامات دو کشور روی آن متمرکز هستند. از اینرو، در دیدار وزرای ارتباطات ایران و سوریه، زمینه همکاری‌های مشترک و توسعه روابط در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات و بازارسازی برای شرکتهای فناور ایرانی در سوریه بررسی شد.
همچنین در این دیدار یک‌بار دیگر توافقات پیشین در زمینه حضور شرکتهای خصوصی ایرانی فعال در حوزه تجهیزات و خدمات در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، افزایش همکاری‌ها در زمینه پلتفرمی، دولت الکترونیکی و صنعت فضایی مورد بررسی قرار گرفت. آشنایی با توانمندی‌های صنعت فضایی جمهوری اسلامی و شرکتهای خصوصی فعال در این حوزه که به ارائه خدمات فضایی می‌پردازند در نشستی مشترک به میزبانی حسن سالاریه، معاون وزیر و رئیس سازمان فضایی ایران از دیگر برنامه‌های سفر وزیر فناوری و تکنولوژی سوریه به ایران است.
ایران به دلیل تجارب زیاد در عرصه فناوری‌های ارتباطاتی می‌تواند خدمات زیادی را به سوریه ارائه دهد و از آنجا که زیرساختهای این کشور دچار آسیب جدی شده‌اند، راه برای ورود شرکتهای دانش بنیان ایرانی هموار است.
مقابله با تحرکات آمریکا و داعش
اما علاوه بر ابعاد اقتصادی برجسته سفر فیصل مقداد به تهران، مذاکرات در مورد تحولات امنیتی سوریه همواره بخشی از همکاری‌های نزدیک دو کشور بوده است. در این رابطه نیز سفر وزیر خارجه سوریه به تهران در شرایطی روی می‌دهد که اخیرا آمریکا و تروریستهای داعش تحرکات خود را برای ناامن کردن دوباره سوریه افزایش داده‌اند. انجام دو عملیات تروریستی در هفته گذشته در اطراف دمشق و حمله به تانکرهای حامل نفت دولت مرکزی در روزهای اخیر مجدداً زنگ خطر توطئه‌های خارجی برای ثبات و امنیت سوریه و منطقه به صدا درآورده است.
در این رابطه نیز فیصل مقداد با اشاره به گفتگوهای صورت گرفته با مقامات ایرانی حول تداوم اشغالگری آمریکا در سوریه گفت: در این گفتگوها درباره روند آستانه و اشغالگری آمریکا در شرق سوریه صحبت‌هایی شد که می‌خواهم به کنگره آمریکا بگویم که این جنایاتی که در سوریه انجام می‌دهند، جنایات جنگی است مطمئناً پایان خواهد یافت و ملت مقاوم سوریه اجازه نمی‌دهند که این اشغالگری ادامه یابد و ملت سوریه آنها را مجبور می‌کنند از خاک سوریه عقب نشینی کنند.
وزیرخارجه سوریه افزود: وجود آمریکا در شمال شرق سوریه نامشروع است چون سوریه این را درخواست نکرده و سوریه خواهان خروج نیروهای آمریکایی و ائتلاف بین‌المللی است که صرفاً اهداف اسرائیل و آمریکا را محقق می‌کند.
اعلام هشدار در مورد اقدامات مشکوک آمریکا در سوریه در هفته‌های اخیر از سوی روس‌ها نیز مطرح شده است به صورتی که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور اخیرا یادآور شد: «هیچ کس خواهان درگیری مستقیم بین نیروهای ناتو و روسیه در سوریه نیست. همچنین روسیه خواهان درگیری مستقیم نظامی با آمریکا در سوریه نیست، اما برای هر سناریویی آماده است.»
ایران و روسیه که برای بازگشت امنیت به سوریه هزینه‌های زیادی را متقبل شده‌اند، اجازه نمی‌دهند تا آمریکا و گروههای تروریستی تحت امرش دوباره بحران سازی کرده و نقشه‌های شوم خود را محقق کنند و حضور قدرتمند تهران در بخش اقتصادی، در کنار همکاری امنیتی توطئه‌های واشنگتن را خنثی خواهد کرد.
