مدیریت جهادی

دکتر یونس قاسم نژاد / دانش آموخته دکتری مدیریت راهبردی

در این نوشتار به یکی از مسائل مهم کشور یعنی ویژگی‌های مدیریت جهادی پرداخته می شود. این موضوع از دو جنبۀ مهم مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. یکی این که اصلاً از لحاظ نظریه‌پردازی مدیریت جهادی چیست و مشخصات آن کدام است؟ از طرف دیگر کشور ما چقدر به این مدیریت نیاز دارد؟ در این خصوص ابتدا به تاکیدات و توصیه های مقام معظم رهبری اشاره شده و مباحثی چون ضرورت مدیریت جهادی، مفهوم جهاد و روحیه جهادی، شاخص های روحیه جهادی، فرهنگ سازمانی کارکرد و عوامل پدیدآورنده آن، سبک های مدیریت در فرآیند انقلاب اسلامی، موانع مدیریت جهادی،ضرورت مدیریت در چهل ساله دوم انقلاب،مصادیق و دستاوردهای مدیریت جهادی و یژگی های مربوط به فرهنگ و مدیریت جهادی مورد واکاوی قرار گرفته است.

یکی از حوزه هایی که به مرور زمان کارآمدی آن برای دست اندرکاران اداره کشور آشکار شده است. مدیریت در عرصه های جهادی یا به اصطلاح «مدیریت جهاد» است. تجربه کشور نشان می دهد که مدیریت فعالیت ها در عرصه هایی که نگاه جهادی یعنی نگاه مواجهه با دشمن مطرح یا تحقق یکی از آرمان های انقلابی از قبیل خدمت به مستضعفین و…بوده است، بسیار اثربخش وکارا تر از سایر عرصه ها است. مدیریت ﺟﻬﺎدی ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ رﻫﺒﺮی و ﮐﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ، ﻣﺒﺘﻨﯽﺑﺮ ﻣﺒـﺎرزه ﻧـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً در ﻋﺮﺻﮥ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻠﮑﻪ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ، اﻗﺘﺼﺎدی، ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ و … ﺟﻬـﺖ ﻧﯿـﻞ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف راﻫﺒﺮدی ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم، ﻧﯿﺖ ﺧﺪاﯾﯽ (ﺧﻠﻮص) و ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺻﻮل اﺳﺎﺳﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ(قرآیی آشتیانی، پورصادق،1398: 7).

مدیریت جهادی یکی از این سبک های مدیریتی است که می تواند نقصان های موجود درسایر مکاتب و سبک های مدیریت را پوشش دهد که رسالت آن، تغییر مبانی مدیریت غربی و جایگزینی مبانی اسلامی است.

یک عامل مهم در موفقیت و یا عدم موفقیت هر کشوری نحوه مدیریت آن کشور است.چنانچه ویژگی های مدیریت در جوامع با ساختار فرهنگی و ارزشی جامعه هماهنگ باشد، می تواند موجب اثربخشی در سازما ن ها شود. مدیریت جهادی به عنوان الگوی مدیریتی برآمده از بطن انقلاب اسلامی که مبتنی بر ارز شهای ایرانی- اسلامی و در پیوند با علم و دانش روز می باشد (ﭘﻮرﺻﺎدق، ﻧﺎﺻﺮ؛ذاکری قزاآنی1394: 95).

ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﻬﺎدی از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺿﺮورت ﻫﺎی اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و آﺛﺎر و ﺑﺮﮐﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ را در ﺳﺎﻟﯿﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺼﯿﺐ ﮐﺸﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ. اﻣﺮوزه، ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪن ﻋﺮﺻﻪ دﺷﻤﻨﯽ اﺳﺘﮑﺒﺎر از ﺳﻮﯾﯽ و ﺟﻬﺖ ﮔﯿﺮی رو ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ »ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان« از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، اﺣﺴﺎس ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮی از اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.از طرفی زﻧﺪﮔﯽ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴــﺖ وﯾﮑﻢ، ﻫﺮ روز ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ و ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﺣﺴﺎس ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ از وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد در اذﻫﺎن ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﻟﮕﻮﻫﺎ و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ارزﺷﯽ، ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺪار، ﺳﺎزﻣﺎن اﺧﻼﻗﯽ و ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ازآﻧﺠﺎ ﮐﻪ، دﯾﻦ اﺳﻼم در ﻫﻤﻪ اﻣﻮر دﻧﯿﻮی و اﺧﺮوی دارای ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ، در ﺑﺤﺚ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮل ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﭘﯿﮕﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﺒﮏ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ، «ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﻬﺎدی» اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺼﺎن ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﮑﺎﺗﺐ و ﺳﺒﮏ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ آن، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺒـﺎﻧﯽ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻏﺮﺑـﯽ و ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﻣﺒﺎﻧﯽ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ.

جمهوری اسلامی ایران به منظور تغییر جهت ها، استفاده ازفرصت ها، نهادینه سازی نگاه ها و تعیین وضعیت مطلوب برای رسیدن به اهداف آرمانی نیازمند نگاهی جدید به سبک اداره و مدیریت کشور و ترویج و تثبیت فرهنگ انقلاب اسلامی در عرصه های مختلف می باشد و این محقق نمی گردد مگر به وسیله مدیریت جهادی.

مدیریت جهادی در شرایط کنونی، به این دلیل مورد تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفته که ایشان دیگر سبک ها و الگوهای مدیریتی را نا کارآمد و غیر مناسب برای جامعه اسلامی و نظام دینی می دانند و می فرمایند.اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد مشکلات کشور در شرایط کنونی(فشارهای خباثت آمیز قدرت های جهانی) و در شرایط دیگر قابل حل است و کشور حرکت رو به جلو را ادامه خواهد داد.