بازار؛ گروه بین الملل: رهبران برزیل و آرژانتین در تلاش برای تقویت تجارت و کاهش اتکای منطقه به دلار آمریکا، ایده یک ارز مشترک را احیا کرده‌اند. برزیل به تازگی قراردادی با چین برای کنار گذاشتن دلار آمریکا هنگام پرداخت کالاهای تجاری به یکدیگر منعقد کرده است. این آخرین پیروزی در تلاش طولانی مدت پکن برای ضربه زدن به دلار و تثبیت یوان به عنوان ارز بین المللی غالب است. این معامله که روز پنجشنبه اعلام شد، نگرانی‌ها در مورد آینده دلار آمریکا را دوباره مطرح کرده است. برزیل و چین مستقیماً بدون تبدیل ارزهای خود به یک ارز ثالث، پرداخت‌ها را انجام خواهند داد.
این قرارداد، چین بعنوان رقیب اصلی هژمونی اقتصادی ایالات متحده و برزیل، بزرگترین اقتصاد آمریکای لاتین، را قادر می‌سازد تا تجارت عظیم خود را که بالغ بر ۱۵۰ میلیارد دلار در سال است، انجام داده و معاملات مالی را به طور مستقیم انجام دهند. با انجام این کار، چین ترتیبات ارزی دوجانبه و جدا از دلار آمریکا را فراتر از کشورهایی مانند روسیه، پاکستان و عربستان سعودی گسترش می‌دهد تا اکنون منبع صادراتی آمریکای لاتین را نیز شامل شود. چین بزرگترین شریک تجاری برزیل است که در سال گذشته ۱۵۰.۵ میلیارد دلار تجارت دوجانبه داشت. مقامات گفتند که بانک صنعتی و تجاری چین و بانک ارتباطات BBM این تراکنش ها را انجام خواهند داد.
پس از جنگ جهانی دوم، دلار به ستون فقرات اقتصاد جهانی تبدیل شد. اقتصاد بزرگ، دموکراسی قوی و سیستم‌های نظارتی شفاف ایالات متحده به سرعت شهرت خود را به عنوان یک پناهگاه امن برای سرمایه گذاران بین المللی تثبیت کرد، اما زمان نیز تغییر کرده است. ایالات متحده دیگر به اندازه یک دهه قبل از نظر اجتماعی یا اقتصادی باثبات به نظر نمی‌رسد. اکنون تعداد فزاینده‌ای از کشورها مشتاق یافتن سیستم‌های مالی جایگزین هستند تا خود را از تمایل واشنگتن برای استفاده از تحریم‌ها به عنوان اهرم سیاسی محافظت کنند.
در این راستا، سازمان تجارت و سرمایه گذاری برزیل این قرارداد جدید را به عنوان ترویج تجارت دوجانبه بیشتر و تسهیل سرمایه گذاری با چین توصیف می‌کند. اما افزایش مداوم ارزش دلار آمریکا و پیامدهای ناشی از تغییرات نرخ بهره بانک مرکزی ایالات متحده به این معنی است که از آن به عنوان یک ابتکار در راستای کاهش هزینه نیز یاد می‌شود.
با این حال، پکن چنین اقداماتی را راهی برای محافظت از خود در برابر فشارهای بین‌المللی می‌داند. وزیر امور خارجه چین اعلام کرد: «ایالات متحده مدعی است که می‌خواهد برای پیروزی با چین رقابت کند و به دنبال درگیری نیست. اما در واقع، منظور رقابت توسط ایالات متحده، مهار و سرکوب همه جانبه است، یک بازی با جمع صفر، مرگ و زندگی.»
تقویت قدرت یوآن
مقامات چینی از توقیف ذخایر ارزی بانک مرکزی روسیه در پی حمله به اوکراین شوکه شدند. برخی کارشناسان استدلال می‌کنند که در صورت درگیری چین و آمریکا، دارایی‌های چین نیز به طور مشابه آسیب پذیر خواهند بود. برخی از تحلیلگران اقتصادی نیز بر این باورند که تلاش‌های جهانی برای همسویی مجدد ذخایر ارزی اجتناب ناپذیر است. با این حال، دیگران در تأثیر ماندگار آنها تردید دارند. یعنی احتمالا در کوتاه‌مدت مقداری بازنگری پرتفوی‌ها وجود داشته باشد، اما یک بلوک اقتصادی به رهبری روسیه یا چین به سختی می‌تواند اعتماد مدیران صندوق‌ها و بانکداران در سراسر جهان را برانگیزد و آنها را وادار به اجتناب از اوراق بهادار دلاری آمریکا کند.
لوئیز داسیلوا، رئیس جمهور جدید برزیل که طرفدار پکن است، بر این واقعیت باور دارد که یوان چین در بسته پرداختی برزیل فقط برای خرید کالاهای چینی مناسب است. از این گذشته، پکن مشغول ایجاد یوان به عنوان ارز تجاری در سایر بازارهای کلیدی بوده و درواقع ارزش این معامله برای پکن، جنبه ژئوپلیتیک آن است. این بخشی از هدف بلندمدت چین برای تثبیت یوان به عنوان یک ارز بین المللی غالب و یک پیروزی در راستای مبارزه این کشور برای کاهش اتکا به دلار آمریکا است.
دلار آمریکا ۶۹ درصد از ذخایر ارزی جهان را در سال ۲۰۰۷ تشکیل می‌داد و در اوایل سال جاری، یوان (همچنین به عنوان رنمینبی شناخته می‌شود) پس از دلار آمریکا، یورو و ین ژاپن به جایگاه چهارم در بازار پرداخت‌های بین المللی رسید. این در مقایسه با رتبه ۳۵ در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است. این کشور از طریق طرح «کمربند و جاده» و گسترش مراکز مبادلات یوآن در خارج از کشور، دسترسی به مؤسسات مالی خارجی بیشتری را گسترش داده است. این موضوع نقش یوان را در تجارت و مبادلات مالی و همچنین نقش آن را به عنوان یک ارز ذخیره تقویت کرده است
نقش بریکس
بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در سال گذشته بیش از سال ۱۹۸۷ در طلا سرمایه‌گذاری کردند. این نشان می‌دهد که آنها می‌خواهند ارزش دارایی‌های خود را در برابر ارز ایالات متحده در برابر نوسانات فلز زرد جذاب محافظت کنند. بنابراین، برای اولین بار در چند دهه گذشته، دلار آمریکا رقابت جدی را تجربه می‌کند.
همچنین، تلاش‌های مشترک برای کاهش ارزش دلار توسط برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی که به نام بریکس شناخته می‌شوند نیز مورد بحث قرار گرفته است. این کشورها با هم به دنبال انتشار یک ارز ذخیره مشترک با هدف صریح دور زدن دلار و سایر ارزهای اصلی غربی هستند. بریکس یک بلوک تجاری رسمی نیست. اما اعضا تشویق می‌شوند تا سیاست‌های تجاری خود را هماهنگ و منابع را مبادله کنند. آنها همچنین تشویق می‌شوند تا از یورو دوری کنند و جایگزین‌هایی برای سیستم پیام‌رسان سوئیفت تحت تسلط دلار آمریکا که بانک‌های جهانی برای انتقال وجوه استفاده می‌کنند، بیابند.
در سال ۲۰۱۴، کشورهای بریکس بانک توسعه جدید به ارزش ۵۰ میلیارد دلاری را به عنوان جایگزینی برای بانک جهانی و صندوق بین المللی پول راه اندازی کردند. آنها همچنین یک ذخیره نقدینگی مشترک ایجاد کردند تا اطمینان حاصل شود که اعضا می‌توانند بازپرداخت بدهی خود را انجام دهند. در اوایل ماه جاری، نالدی پاندور، وزیر خارجه آفریقای جنوبی گفت که ۱۲ کشور جدید برای پیوستن به ائتلاف ابراز علاقه کرده‌اند. او گفت: «عربستان سعودی در کنار امارات متحده عربی، مصر، الجزایر، آرژانتین، مکزیک و نیجریه است.» بنابراین، قرارداد جدید برزیل با چین نشانه دیگری از اجرایی شدن همکاری غیررسمی تصمیم بریکس است.
تهدیدی برای هژمونی دلار؟
استفاده ایالات متحده از تحریم‌ها به عنوان اهرم سیاسی منجر به افزایش تعداد کشورهایی شده است که به دنبال سیستم های مالی جایگزین برای ایزوله کردن خود هستند. در این میان، عربستان سعودی، ایران، هند و امارات متحده عربی به دنبال جایگزینی برای دلار آمریکا در پرداخت هزینه نفت هستند. آنها اکنون دلیلی برای این کار دارند.
باید توجه داشت که اکثر قریب به اتفاق قراردادهای انرژی (نفت و گاز) به دلار آمریکا محاسبه می‌شوند، بنابراین قیمت‌های انرژی معمولاً با دلار آمریکا حرکت می‌کنند. برای کشورهای واردکننده انرژی، این بدان معناست که با سنجیدن واحد پولی آنها، تأثیر نامطلوب افزایش قیمت انرژی با افزایش ارزش دلار آمریکا تشدید می‌شود.
آمریکا آشکارا علاقه‌ای به چشم پوشی از امتیازات خود ندارد، در حالی که هیچ کشور دیگری در حال حاضر ابزاری برای تبدیل شدن به یک هژمون پولی ندارد. چین تلاش‌های هماهنگی برای گسترش استفاده از رنمینبی (یوآن) به عنوان مثال، از طریق طرح کمربند و جاده، انجام داده، اما پیشرفت همچنان کند است.
از سوی دیگر، جنگ اوکراین و اختلافات چین با ژاپن، تایوان، فیلیپین، مالزی، ویتنام، اندونزی و هند، جهان را وادار به انتخاب می‌کند. از آنجایی که جهان در اثر این جنگ دو گسسته تر می‌شود، یوان چین احتمالا به پناهگاه امنی برای روسیه و سایر کشورهای همفکر تبدیل شود. البته این فقط محرکی باشد که چین به آن امیدوار بود. اما موفقیت نهایی یوان به عملکرد رییس جمهور چین بستگی دارد. سرمایه‌گذاران بین‌المللی نسبت به ریسک‌های دولتی بسیار حساس هستند و تا زمانی که رنمینبی آزادانه قابل تبدیل نباشد و دولت چین بسته باقی بماند، جذابیت رنمینبی محدود است. هیچ کشور دیگری توان سیاسی و اقتصادی لازم برای رقابت با ایالات متحده را ندارد.
افزایش نااطمینانی جهانی نیز احتمالا علیه این محور جدید کار می‌کند. کشورها به دنبال منابع قابل اعتماد از منابع حیاتی از طریق معاملات با کشورهای همفکر هستند. همین تفکر به احتمال زیاد باعث افزایش اعتماد آنها به دلار آمریکا خواهد شد. با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، این احتمال وجود دارد که یک منطق امنیتی قدیمی برای استفاده از دلار برقرار شود. چون از لحاظ تاریخی، متحدان در ازای تعهدات دفاعی، حمایت ارزی ارائه کرده اند.
اگرچه بسیاری از کشورها با نگرانی به تحریم‌ها علیه روسیه نگاه می‌کنند، اما دلایل ژئوپلیتیک دیگری برای حمایت از دلار دارند. زیرا در دنیایی که امنیت کمتری دارد، قدرت‌ها به احتمال زیاد از کشورهایی حمایت می‌کنند که بتوانند به آنها کمک کرده تا تمامیت ارضی خود را تضمین کنند و به دلیل شبکه امنیتی گسترده‌اش، ایالات متحده در این موضوع برتری می‌یابد.
