الوقت- شروع دور جدید درگیریها در سودان بین ارتش به رهبری عبدالفتاح البرهان و نیروهای واکنش سریع به رهبری محمد حمدان دقلو، معروف به حمیدتی، پای بازیگران منطقه‌ای را به میان کشیده است تا از آب گلالود برای تامین منافع خود ماهی بگیرند و امارات زودتر از دیگران وارد گود شده است. مقامات امارات با وجود اینکه در ظاهر از دو طرف درگیری خواسته‌اند تا خویشتنداری کرده و ثبات را به سودان برگردانند اما شواهد و قرائن حاکی از این است که حاکمان ابوظبی بیشتر در جبهه حمیدتی هستند.
سودان به عنوان یک کشور دریای سرخ با موقعیت جغرافیایی مهم برای دسترسی به جنوب صحرای آفریقا و همچنین مسیرهای تجارت جهانی و زنجیره تامین از طریق تنگه باب‌المندب اهمیت دارد و کشورهای عربی خلیج فارس نیز در سودان منافعی در زمینه سرمایه‌گذاری، امنیت غذایی و سایر حوزه‌ها دارند و به همین خاطر روی درگیریهای این کشور متمرکز هستند. درحال حاضر، عربستان سعودی و امارات در حال حاضر بیشترین نفوذ را در سودان دارند و این امر به ویژه در سالهای پس از سرنگونی عمر البشیر، دیکتاتور سابق سودان در سال 2019 قابل توجه بوده است.
زد و بند مالی امارات و حمیدتی
از آنجا که در همه بحرانهای منطقه‌ای همیشه پای یک کشور خارجی در میان است، در سودان هم رد پای امارات به خوبی مشهود است. در سالهای اخیر، گزارشهایی از همکاریهای مالی و امنیتی حمیدتی منتشر شده است که همین مسئله برخی تحلیلگران را به این ارزیابی رسانده است که ابوظبی در شعله‌ور کردن آتش درگیریها نقش مهمی داشته است و همه این گمانه‌زنی‌ها بر اساس وجود روابط قوی بین حاکمان ابوظبی و حمیدتی در سالهای اخیر است.
امارات ارتباط نزدیکی با حمیدتی دارد که نیروهای پشتیبانی سریع او اکثر معادن طلای سودان را کنترل می‌کنند و در صادرات طلای سودان به دبی مشارکت دارند. در همین رابطه، کنسرسیومی از شرکت‌های اماراتی از جمله شرکتی وابسته به صندوق سرمایه‌گذاری این کشور، در اواخر 2022 توافقنامه‌ای ۶ میلیارد دلاری برای ساخت یک منطقه صنعتی و تأسیسات بندری جدید در شمال سودان در ساحل دریای سرخ امضا کردند.
همچنین، در فوریه 2022 دیدار رسمی بین محمد بن زاید که در آن زمان ولیعهد ابوظبی بود، با حمیدتی برگزار شد. در این دیدار، بن زاید از حمیدتی خواست تا هرچه سریعتر شرایط را برای انتقال قدرت در سودان فراهم کنند تا بی‌ثباتی و نا‌آرامی‌ها در این کشور پایان یابد. بن زاید همچنین به حمیدتی گفت که روابط برادرانه و راه‌های تقویت همکاریهای مشترک بین دو کشور در زمینه‌های مختلف در خدمت ارتقای منافع مشترک است و درباره تعدادی از موضوعات و پرونده‌های مورد علاقه تبادل نظر کردند.
امارات همچنین روابط امنیتی عمیق‌تری با حمیدتی دارد و تعدادی از نیروهای واکنش سریع را در مناطق از جمله یمن به خدمت گرفته است. مشخص است که ژنرال حمیدتی بسیاری از ثروت و فعالیت‌های تجاری خود را در دبی نگه می‌دارد و حاکمان ابوظبی از این مسئله به عنوان اهرم فشار برای نفوذ به حمیدتی استفاده می‌کنند.
حمیدتی تا دو دهه پیش تنها رئیس شبه نظامیان پشتیبانی سریع بود که در آن زمان با نام «جنجاویدها» فعالیت می‌کرد اما پس از گذشت چند سال او توانست به یک تاجر سرشناس و ثروتمند در کشور فقیری مانند سودان تبدیل شود.
حمیدتی در سال 2019 پس از سرنگونی رژیم عمر البشیر، برای ثبات اقتصادی به بانک مرکزی این کشور مبلغ یک میلیارد دلار تزریق کرد و اینگونه ولخرجی‌ها از سوی یکی از رهبران کودتا، سوالات زیادی را درباره منبع درآمد حمیدتی مطرح کرد و در نهایت راز و رمز این درآمدهای پنهان مشخص شد که در پشت پرده زد و بندهای اقتصادی بین او و امارات انجام شده است. خود حمیدتی هم در پاسخ به سؤالاتی در مورد منبع تعهد یک میلیارد دلاری در سال 2019، اذعان داشته است که امارات حامی اصلی ارتش خصوصی او است. به گفته حمیدتی حقوق سربازان پشتیبانی سریع که در خارج از سودان می‌جنگند و سرمایه‌گذاری‌های طلای او، پول حاصل از طلا و سایر سرمایه گذاری‌ها از سوی ابوظبی تامین می‌شود. منبع مالی نیروهای واکنش سریع که از طریق سود حاصل تصاحب معادن طلای جبل عامر در دارفور تامین می‌شود، سبب شده تا حمیدتی از ادغام نیروهایش در بدنه ارتش خودداری کند و در این میان به حمایتهای امارات هم چشم دوخته است.
ابوظبی تامین کننده تسلیحات نیروهای واکنش سریع
امارات هم در یک دهه گذشته در سودای نفوذ در شمال آفریقا بود و سعی کرد تا از حمیدتی به عنوان مهره‌ای برای نفوذ در سودان استفاده کند. همکاری نیروهای واکنش سریع سودان و امارات در جنگ یمن به اوج خود رسید و هزاران نفر از شبه نظامیان واکنش سریع در ازای دریافت پول برای ابوظبی در برابر جنبش انصارالله می‌جنگیدند.
روزنامه تلگراف هفته گذشته در گزارشی تصاویری از راکت‌های ترموباریک ضبط شده توسط نیروهای ارتش سودان منتشر کرد که گفته می‌شود احتمالا از سوی امارات به شبه نظامیان حمیدتی تحویل داده شده است. ویدئویی نشان می‌دهد که جعبه‌های راکت‌های ترموباریک ۱۲۰ میلی‌متری با علامت‌هایی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۰ در صربستان تولید شده و بعداً به امارات عرضه شده‌اند. به گفته تحلیلگران، این ویدئو اعتبار امارات را به عنوان یک میانجی بی‌طرف در سودان تضعیف می‌کند. از سوی دیگر، سندی افشا شده است که نشان می‌دهد نیروهای واکنش سریع بیش از 1000 وسیله نقلیه را طی شش ماهه اول 2019 از نمایندگی‌های امارات خریداری کرده است که اکنون در درگیریهای داخل سودان از آنها استفاده می‌کنند.
پس از افشای این گزارشها، کامرون هادسون، افسر سابق سازمان «سیا» و کارشناس سودان در این باره گفت:«اینکه واشنگتن گفته است امارات بازیگر مهمی در گروه چهار پیگیر صلح در سودان به شمار می‌رود، باید با شک و تردید نگریسته شود». چهار گروه بریتانیا، ایالات متحده، عربستان سعودی و امارات هستند، گروهی که پس از کودتای ارتش سودان تلاش کردند تا حکومت غیرنظامی را به این کشور بازگردانند.
با اینکه روابط مستحکم امارات با نیروهای پشتیبانی سریع سودان بر کسی پوشیده نیست اما مقامات ابوظبی منتظرند آیا چشم‌انداز سیاسی در خارطوم به نفع آنها تغییر می‌کند یا خیر.
روابط خوب و پشت پرده ابوظبی و حمیدتی را می‌توان در تحرکات خلیفه حفتر، فرمانده نیروهای ارتش ملی لیبی دید که در روزهای اخیر آمادگی خود را برای اعزام نیرو برای کمک به نیروهای واکنش سریع سودان اعلام کرده است و به نظر می‌رسد منتظر فرمان بن زاید است تا در صورت لزوم نیروهایش را روانه سودان کند.
امارات فعلا در حال سبک و سنگین کردن وضعیت میدانی سودان است و اگر احساس کند که نیروهای حمیدتی می‌توانند قدرت را به دست بگیرند از طریق نیروهای نیابتی خود در شمال آفریقا وارد عمل خواهد شد. چرا که ورود مستقیم امارات به عرصه درگیری در سودان، واکنش بین‌المللی را به همراه خواهد داشت و استفاده از نیروهای حفتر و سایر مزدوران در آفریقا از جمله گزینه‌های احتمالی است که ابوظبی در صورت صلاحدید به آنها متوسل خواهد شد.
نیروهای واکنش سریع با بیش از 100000 نیروی شبه نظامی آماده است تا مجددا ارادت خود را به ابوظبی نشان دهد. همانگونه که در می 2020، حمیدتی موافقت خود را با درخواست ابوظبی برای اعزام نیروی واکنش سریع به لیبی به منظور ممانعت از فروپاشی ارتش خلیفه حفتر مورد حمایت امارات اعلام کرده بود.
همچنین برخی منابع گزارش داده‌اند که پس از توافق آتش‌بس بین عربستان سعودی با انصارالله در آوریل 2022، به درخواست امارات صدها نفر از نیروهای واکنش سریع سودان به مناطق جنوبی یمن اعزام شدند تا در راستای اجرای طرحهای ابوظبی انجام وظیفه کنند.
بحران سازی امارات از خلیج فارس تا شمال آفریقا
محمد بن زاید که در یک دهه گذشته عملا سکان هدایت امارات را برعهده داشت و در سودای تبدیل کشورش به قدرت اول منطقه بود، به همین خاطر سیاست توسعه نفوذ در کشورهای عربی منطقه را در دستورکار قرار داد تا در مناطق مختلف متحدانی را برای خود دست و پا کند و بیشتر روی کشورهایی دست گذاشت که دچار نآرامی و بی‌ثباتی بودند.
بر کسی پوشیده نیست که در سال های اخیر، امارات به عنوان یک بازیگر اصلی ظاهر شده است و از ثروت عظیم خود برای تأثیرگذاری بر رویدادها نه تنها در منطقه بلکه در سراسر جهان استفاده می‌کند. در حالی که این کشور خود را به عنوان بازیگر ثبات ساز در منطقه معرفی می‌کند اما نقش ابوظبی در تربیت و ظهور فردی در قامت حمیدتی تنها یکی از نمونه‌های متعددی است که نشان می‌دهد این شیخ نشین خلیج فارس برخلاف ادعاهای خود عامل ایجاد هرج و مرج از خلیج فارس تا شمال آفریقا است. نقش بی‌ثبات ساز آن در تأمین مالی و حمایت از مزدوران در کشورهایی مانند لیبی و یمن کاملاً شناخته شده است. این کشور کوچک خلیج فارس که 10 میلیون نفر جمعیت دارد و اکثریت قریب به اتفاق آنرا کارگران خارجی تشکیل می‌دهند، اغلب با تحسین یا تحقیر به عنوان «اسپارت کوچک» شناخته می‌شود (کشوری که بیش از وزن جغرافیایی خود سودای قدرت دارد) به شدت به مزدورانش در کشورهای درگیر بحران متکی است تا از طریق آنها برنامه‌های جاه طلبانه خود را پیاده کند.
یمن یکی از این کشورها بود که فرصت خوبی را برای نسل جدید رهبران ابوظبی فراهم کرد تا خودی نشان دهند. با اینکه عربستان سعودی رهبری ائتلاف سعودی را برعهده داشت اما دیری نپایید که امارات کنترل همه چیز را در میدان یمن به دست گرفت و با مزدوران گوش به فرمان خود از جمله «شورای انتقالی جنوب» توانست جای پای خود را در جنوب این کشور محکم کند و در حال حاضر بسیاری از جزایر بکر و مناطق نفت خیر یمن تحت کنترل مزدوران امارات قرار دارد.
بحران لیبی نمونه دیگری بود که نقش امارات در آن به خوبی مشهود بود و علنا از ارتش خلیفه حفتر حمایت می‌کرد. امارات و عربستان در راستای مقابله با قدرت جنبش اخوان‌المسلمین در لیبی، در برابر دولت اخوانی وفاق ملی لیبی تحت حمایت ترکیه، از نیروهای حفتر حمایت می‌کردند تا با به قدرت رساندن این ژنرال یاغی نفوذ خود را در این کشور آفریقایی گسترش دهند. در گزارش محرمانه سازمان ملل که در می 2020 منتشر شد، نشان می‌داد که امارات برای کمک به نیروهای خلیفه حفتر یک پل هوایی راه اندازی کرده است و از طریق آن، سلاح و تجهیزات نظامی به لیبی انتقال می‌دهد. از سوی دیگر، در سال 2020، پنتاگون ادعا کرد که ابوظبی به تأمین مالی گروه «واگنر» وابسته به روسیه در لیبی کمک می‌کند، جایی که این گروه بازیگر اصلی در درگیریهای لیبی بوده و از خلیفه حفتر پشتیبانی می‌کند. هر چند نیروهای حفتر تاکنون نتوانسته‌اند در لیبی موفقیتی کسب کنند و درگیری بین ارتش او و دولت قانونی این کشور ادامه دارد اما ابوظبی کماکان پشت حفتر ایستاده است تا شاید زمانی مزد تمام هزینه‌هایی را که در این سالها کرده است، دریافت کند.
اتیوپی هم یکی از کشورهایی است که امارات در آنجا تحرکات نظامی خود را افزایش داده است. ارتش اتیوپی که از نوامبر 2020 با شبه نظامیان جبهه تیگرای درگیر است، از حمایت کشورهایی مانند امارات برخوردار است. هر چند امارات در کشورهای بی‌ثبات، بیشتر از مخالفان دولت حمایت می‌کند اما در اتیوپی قضیه متفاوت است و ابوظبی چون به قدرت‌گیری شبه‌نظامیان تیگرای امیدی ندارد، سمت قدرت را گرفته است. نیروهای تیگرای دو سال پیش اعلام کردند که امارات در حملات پهپادی اتیوپی به نیروهای این گروه همکاری می‌کند و تسلیحات در اختیار دولت قرار داده است.
حمایت امارات از مزدوران گروه‌های شبه‌نظامی در سراسر منطقه، چهره‌ای منفی از این کشور در بین افکارعمومی به تصویر می‌کشد که فعالانه به بی‌ثباتی و درگیری دامن می‌زند. اقدامات امارات به جای ارتقای ثبات و امنیت در کشورهایی مثل سودان، به فروپاشی نهادها و ظهور بازیگران غیردولتی خشن کمک می‌کند که تبعات آن دامن سایر کشورها از جمله حامیان آنها را خواهد گرفت و راه رسیدن به صلح را مسدود خواهد کرد.
