اوراسیا ریویو با انتشار یادداشتی مدعی شد، سقوط دولت بشار اسد به دست شورشیان، از جمله جناح‌های مورد حمایت آنکارا، موجب شده تا ترکیه به بازیگر خارجی مسلط در سوریه تبدبل شده و عملا رقیب ایران و روسیه در شام شود.
به ادعای ناظران، ترکیه و ایران سال‌ها برای نفوذ در قفقاز جنوبی با یکدیگر رقابت دارند و به نظر می‌رسد این رقابت اکنون به شام نیز کشیده شده است. تهران مدت‌ها قبل از سقوط اسد، نسبت به نفوذ ترکیه در سوریه اعم از اقتصادی، سیاسی یا نظامی تردیدهای قابل توجهی داشته است.
بهنام طالبلو، تحلیلگر مسائل ایران در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD) مستقر در واشنگتن، در این باره مدعی شد: در شرایط کنونی ایران با از دست دادن متحدش در شام، در باب فعل و انفعال‌های آنکارا در این جغرافیا به شدت محتاط است
فرصت‌ها و چالش‌های آنکارا در شام
اوراسیا ریویو در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: با این حال، کارشناسان می‌گویند که افزایش نفوذ و قدرت ترکیه در سوریه به این معنی نیست که روابط آنکارا و تهران به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه در سال 2011، ایران و روسیه از دولت اسد حمایت کردند در حالی که ترکیه حامی گروه‌های شورشی مخالف بود.
به ادعای ناظران، ایران تلاش کرد تا مانع از سقوط دولت وقت شود تا بتواند از سوریه به عنوان میدانی برای حمایت‌های مالی و لجستیکی محور مقاومت، بالاخص حزب‌الله لبنان استفاده کند. از منظر روسیه نیز ماندن اسد در قدرت بدین معنی بود که مسکو می‌تواند پایگاه هوایی حمیمیم و پایگاه دریایی خود در طرطوس را حفظ کند؛ دو پایگاهی که دسترسی آسان‌تر مسکو به خاورمیانه، شمال آفریقا و دریای مدیترانه را فراهم می‌کرد.
در مقابل آنکارا خواهان دولتی در سوریه بود که بیشتر با دیدگاه‌ها و سیاست‌های منطقه‌ای‌اش هماهنگ باشد، ترکیه به دنبال قدرت گرفتن گروهی بود که گروه‌های کرد مستقر در شمال شرق سوریه را مهار کند. بالاخص آن که ائتلافی از احزاب کرد از جمله حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) که ریاست اداره خودمختار شمال و شرق سوریه را برعهده دارد
در همین راستا، داریا ایساچنکو، کارشناس ترکیه در موسسه مطالعاتی آلمان برای امور بین‌الملل و امنیت در این باره مدعی شد: «ترکیه سه نگرانی اساسی در سوریه داشته است: مبارزه نیروهای کرد سوی، امکان بازگشت آوارگان سوری به سوریه و جلوگیری از جریان بیشتر پناهجویان به ترکیه».
ایساچنکو افزود: سقوط دولت بشار اسد در 8 دسامبر هجوم پناهجویان به ترکیه را متوقف کرد، اما “دو نگرانی اول همچنان باقی است”. سوریه اکنون عملاً توسط گروهی اداره می‌شود که نامش توسط ایالات متحده در لیست سیاه قرار گرفته است؛ این گروه موسوم به تحریرالشام به همان اندازه که به ترکیه نزدیک هستند با ایران فاصله دارند.
ایساچنکو مدعی است: اگر آنکارا یک قرارداد دریایی به سبک لیبی با مقامات جدید دمشق امضا کند، افزایش نفوذ ترکیه در سوریه می‌تواند موقعیت این کشور را در دریای مدیترانه تقویت کند.
ترکش‌های شام به قفقاز
اوراسیا ریویو در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: افزایش نفوذ ترکیه در سوریه می‌تواند پیامدهایی برای تحولات قفقاز جنوبی داشته باشد، جایی که ایران، روسیه و ترکیه برای نفوذ با هم رقابت می‌کنند. کارشناسان براین باورند که در حالی که مذاکرات آستانه – قالبی که توسط سه کشور برای پایان دادن به درگیری در سوریه تعریف شد – ممکن است مرده باشد، اما همچنان به عنوان بستری برای مدیریت منافع مختلف عمل خواهد کرد.
ایساچنکو در این باره مدعی است: «هماهنگی و مشورت در مورد مدیریت مناقشه بین ترکیه و ایران و روسیه در خاورمیانه و قفقاز جنوبی نباید منتفی شود».
او می افزاید که حتی در سوریه، ترکیه و ایران ممکن است برخی از منافع خود را همسو کنند، مانند یافتن یک دشمن مشترک چون اسرائیل، که از زمان سقوط اسد تلاش دارد تا در خاک سوریه نفوذ بیشتری داشته باشد و پیشروی کند.
با این حال، برخی مدعی‌اند که تهران به دنبال تضعیف ترکیه در سوریه خواهد بود، تا بار دیگر شام را در اختیار گرفته و از این جغرافیا برای حمایت از محور مقاومت بهره‌مند شود. از همین رو طالبلو در این باره مدعی است: “ایران به دنبال راه‌هایی برای بازگرداندن نفوذ در سوریه خواهد بود.”
همزمان حمایت ایالات متحده از نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها در سال‌های اخیر به دلیل ترکیبی از عوامل، از جمله خروج اکثریت نیروهای آمریکایی در سال‌های 2018 و 2019 و فشارهای اعمالی ترکیه، متحد واشنگتن در ناتو، در موضع ضعف قرار گرفته است.
منبع: اقتصاد نیوز
