نویسنده: محمد امین نوربالا تفتی
پروژه خط لوله گاز قطر-سوریه-ترکیه که هدف ان انتقال گاز قطر به اروپا ازطریق میدان گازی پارس جنوبی است،از منطقه راس لافان قطر شروع واز طریق عربستان واردن به سوریه وسپس به ترکیه می رسد وبه خط لوله نابوکو در انکارا متصل می شود واز انجا به اروپا می رود. قطر این طرح را در دهه 2000 مطرح کرد اما بشار اسد رئیس جمهور وقت سوریه از اجرای این طرح خود داری کرد وبا پروژه ایران-عراق-سوریه که با اهداف ژئوپولوتیکی ایران همسو بود موافقت کرد. پس از شروع جنگ داخلی سوریه در سال 2011 این طرح غیر قابل اجراشد. اما پس از سرنگونی نظام بعثی سوریه زمزمه هایی درباره احیای این پروژه شنیده می شود ولی تحقق این طرح منوط به ثبات کشور سوریه است همچنین وجود نیروهای کرد pkk خطری برای انجام این پروژه است.
امکان سنجی اجرای پروژه خط لوله گاز قطر-ترکیه
تغییر حکومت در سوریه فرصت های جدیدی برای همکاری منطقه ای وپروژه های زیر ساخت انرژی ایجاد می کند. یکی از مهم ترین این پروژه ها خط لوله گاز قطر-ترکیه است که پتانسیل تغییر تامین گاز طبیعی وافزایش امنیت انرژی اروپا را دارا می باشد. از نظر امکان سنجی پروژه باید عوامل مالی ومحیطی به خوبی مورد ارزیابی قرار گیرد وهنگام تحلیل این طرح مولفه های مهمی مانند بی ثباتی سیاسی در سوریه وتغییر بازار های انرژی جهانی در نظر گرفته شود. از دیدگاه قطر این پروژه که امکان انتقال گاز به اروپا را از مسیر مستقیم فراهم می کند در مقایسه با حمل ونقل دریایی بسیار کم هزینه تر است ومزایای زیادی برای قطر خواهد داشت.قطر با افزایش نفوذ ژئو پولوتیکی خود می تواند جای خالی روسیه را در بازار انرژی اروپا پر کند وروابط اقتصادی خود رابا ترکیه واروپا تقویت کند. علاوه براین پروژه خط لوله راه حل های به صرفه تری را برای پاسخ گویی به تقاضای فزاینده انرژی اروپا ارائه می کند. کشور ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک خود که در تقاطع اسیا واروپا قرار دارد به عنوان یک مرکز مهم انتقال انرژی طبیعی شناخته می شود، به همین دلیل خط لوله قطر به ترکیه می تواند اهمیت ترکیه را در بازار های انرژی جهانی تقویت کند.
خط لوله گاز قطربه ترکیه در چارچوب امنیت انرژی اروپا
این پروژه با ارائه منابع متنوع به امنیت عرضه کمک می کند همچنین هزینه ها را کاهش داده وامنیت انرژی اتحادیه اروپا را تقویت می کند. به گفته کریستین استوفاس اقتصاد دان این پروژه دارای پتانسیل میان مدت وبلند مدت برای تامین امنیت انرژی است.زیرا امکان دور زدن مسیر گازی روسیه را فراهم وتا حدودی از حمل ونقل اجتناب می کند.
همکاری ترکیه وقطر در زمینه مدیریت اب
کشور قطر اگرچه دارای منابع نفت وگاز غنی می باشد،اما از نظر منابع ابی ضعیف است به طوری که 50درصد کل اب مصرفی خود را از طریق نمک زدایی به دست می اورد. تصفیه اب دریا در کنار الودگی منابع دریایی باعث مصرف زیاد انرژی نیز می شود.باتوجه به نیاز قطر به منابع ابی ممکن است اجرای پروژه حمل ونقل اب به موازات پروژه خط لوله گاز طبیعی در نظر گرفته شود.
ترکیه به عنوان کشوری که قادر به انجام ابتکارات هیدرو پلیتیکی است در گذشته پروژه های ابی را انجام داده است،یکی از این پروژه ها طرح تامین اب جریان ماناوگات است. این طرح برای اولین باردر سال 1987 برای تامین اب شرب کشورهای دارای تنش ابی خاور میانه در دستور کار قرار گرفت اما به مرحله اجرا نرسید وقرار داد فروش اب از تاسیسات ماناوگات به اسرائیل درسال 2006 به طور متقابل فسخ شد.کار بر روی طرح انتقال اب به عنوان راه حلی برای نیاز ابی این کشور (قطر) می تواند فرصت همکاری متقابل (برد-برد)برای دوکشوررا فراهم کند.
نتیجه گیری
در یک ارز یابی کلی می توان اظهار داشت که سرنگونی رژیم سوریه فرصت مناسبی برای انجام پروژه خط لوله گاز قطر-ترکیه فراهم کرده است با این حال باید در نظر گرفته شود که این طرح در منطقه ای انجام می شود که بی ثباتی سیاسی ورقابت منطقه ای بران حاکم است.بنابر این موفقیت این طرح در گرو همکاری بازیگران منطقه ای وبین المللی خواهد بود. این پروژه علاوه بر تقویت امنیت انرژی اروپا باعث تنوع مسیرهای تامین گاز اروپا نیز می شود. این مزایا درعین جذابیت بخشیدن میان مدت وکوتاه مدت به این پروژه خطراتی مانند تنش های ژئوپلیتیکی، مسائل امنیتی وکاهش احتمالی تقاضای گاز را دارا می باشد. برای امکان سنجی نهایی این پروژه باید تعادل منافع در برابر خطرات در نظر گرفته شود.
انتشار نظرات کارشناسان به منظور تائید و یا عدم تائید آن ها از سوی دیپلماسی پلاس نیست.
منابع:
مصاحبه با وزیر انرژی ترکیه. خبرگزاری اناتولی 10دسامبر 2024
داگلاس سی یووان،(پیامدهای ژئوپولوتیکی سقوط بشار اسد)
اریسیناتا پوترا اینگپراجا،(پیامدهای سیاسی خط لوله گاز قطر-ترکیه بر امنیت انرژی اتحادیه اروپا)
مجله مطالعات بین المللی در امور انرژی1،شماره1
(پروژه خط لوله گاز عربی امکان دور زدن روسیه را فراهم می کند.)کریستین استوفاس . لوموند،18ژوئیه 2022
(انچه باید در مورد توافقنامه اب با قطر بدانید:برای چه کسی است؟ “خطرات چیست؟”) کنان کوسکون،دیکن ،8اوریل 2021
