به گزارش میدل‌ایست‌آی (Middle East Eye)، به گفته تحلیلگران چنین تصمیمی برای عادی‌‌سازی روابط با سوریه پس از یک دهه و در راستای رقابت با نفوذ ایران و ترکیه در سوریه و کاهش اتکای دولت اسد به نفت ایران است. تصمیم دولت‌‌های عرب گرچه چندان به مذاق دولت آمریکا خوش‌نیامده، اما به‌نظر می‌رسد تاثیری بر اراده کشورهای عربی برای عادی‌‌سازی روابط با دولت بشار اسد ندارد. همچنین ناظران معتقدند که آمریکا به‌‌رغم ناخشنودی از عادی‌‌سازی روابط اعراب با دولت اسد، ترجیح می‌دهد نتیجه تلاش‌‌های اعراب برای تضعیف جایگاه ایران در سوریه و به‌تبع آن در لبنان را ببیند.
سوریه در راس شورای تولیدکنندگان انرژی عرب
به گزارش خبر‌گزاری آسوشیتدپرس، وزیر انرژی سوریه روز پنج‌شنبه اعلام کرد که این کشور میزبان کنفرانس انرژی کشورهای عربی در سال۲۰۲۴ خواهد بود. این امر نشانه‌‌ای روشن و واضح از اراده کشورهای عربی برای تعامل مجدد با دولت بشار اسد است. وزارت انرژی سوریه اعلام کرده است که این تصمیم در نشست‌مجازی سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (OAPEC) به میزبانی کویت اتخاذ شده است. به گزارش خبر‌گزاری دولتی «سانا» این کنفرانس در سال۲۰۲۴ در دمشق برگزار خواهد شد. بسیاری معتقدند که ممکن است این رویداد تاریخی باشد و رهبران و مقامات بلندپایه کشورهای عربی برای این کنفرانس به دمشق بروند. همچنین در نشست سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت تصمیم مهم دیگری اتخاذ شد و مقرر شد سوریه به مدت یک سال ریاست شورای تولیدکنندگان انرژی عرب را از سال۲۰۲۲ برعهده بگیرد و جایگزین عربستان‌سعودی، رئیس کنونی این نهاد شود. این تصمیم کشورهای عربی در حالی اتخاذ شد که در بحبوحه بهار عربی و آغاز اعتراضات و سپس جنگ داخلی سوریه، اتحادیه عرب در سال۲۰۱۱ این کشور را از این اتحادیه اخراج کرد و کشورهای عرب که درگیری‌‌ها را فرصتی برای سرنگونی خانواده اسد می‌‌دانستند، از مخالفان او حمایت کردند، اما در ماه‌‌های اخیر با فروکش‌کردن درگیری‌‌ها، تسلط نیروهای دولتی بر اکثریت مواضع شورشیان، نگرانی از نفوذ ایران و ترکیه در سوریه، عواقب اقتصادی، امنیتی و سیاسی ناشی از تضعیف بیشتر دولت اسد و کشور ویران‌‌شده تحت کنترل او، در حال بهبود روابط و تنشزدایی با دولت دمشق هستند. تنشزدایی که با تماس تلفنی پادشاه اردن در‌ماه اکتبر آغاز شد و با از سرگیری پروازهای مستقیم امارات و سوریه و حضور سوریه در نمایشگاه دبی ادامه یافت. پس از آن هم در‌ماه نوامبر یک دیپلمات ارشد امارات به سوریه سفر کرد که اوج تلاش‌‌ها برای عادی‌‌سازی روابط بود. در این سفر توافق شد تا گروهی از شرکت‌های اماراتی که هویت آنها فاش نشده، از پروژه ساخت یک نیروگاه خورشیدی در سوریه حمایت کنند.
اعراب نفت و نفوذ ایران را هدف گرفته‌‌اند
تحلیلگران به میدل‌ایست‌آی گفته‌‌اند که رویکرد محتاطانه امارات، تصمیم OAPEC را به گامی قابل‌توجه‌تر در تلاش برای عادی‌‌سازی روابط با دمشق تبدیل می‌کند. هاوارد شاتز، اقتصادان ارشد شرکت RAND می‌گوید: «این یک توافق بزرگ است. این رسمی‌‌ترین آزمونی است که برای ادغام مجدد سوریه در جهان عرب دیده‌‌ایم.» همچنین برخی از کارشناسان معتقدند که هدف امارات‌متحده‌عربی که رهبری دیگر کشورها را به عهده گرفته، از نزدیک‌شدن اعراب به سوریه، کاهش نفوذ ایران و ترکیه در این کشور است. سوریه پیش از آغاز جنگ داخلی روزانه ۳۵۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کرد و بیش از نیمی از آن را صادر می‌کرد. این رقم اما در حال‌حاضر به‌طور متوسط به حدود ۲۴ هزار بشکه در روز رسیده که تنها بخش کوچکی از نیازهای داخلی را پوشش می‌دهد. بیشتر میادین نفتی سوریه در حال‌حاضر در مناطق شمال و شرق سوریه واقع شدهاند که تحت‌کنترل ائتلافی از نیروهای کرد، عرب، آشوری، ارمنی، ترکمن و چرکس به‌نام نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) قرار دارد. این نیروها تحت‌حمایت ایالات‌متحده آمریکا قرار دارند و با روس‌‌ها نیز همکاری می‌کنند و نفت تولیدی مناطق تحت‌کنترل خود را در اختیار دولت اسد قرار نمی‌دهند، از همین‌رو دولت سوریه برای تامین نفت موردنیاز خود به ایران متکی است.
کشورهای عرب نیز قصد دارند تا با پروژه‌‌های حوزه انرژی و همکاری در این زمینه هم اتکای نفتی سوریه به ایران را کاهش دهند و هم با سوریه روابطشان را عادی‌‌سازی کنند. علاوه‌بر این، یکی از طرح‌‌های مورد حمایت گروه‌‌های سیاسی مخالف حزبالله در لبنان، کشورهای عرب و آمریکا برای تضعیف قدرت حزبالله در لبنان و کاهش نفوذ ایران در این کشور، طرح خط لوله گاز و خطوط انتقال برق از مصر و اردن به لبنان است که برای عملی‌شدن این طرح نیز به همکاری سوریه و عبور خطوط لوله و برق از خاک این کشور نیاز است. در همین راستا، مصر در هفته‌‌های اخیر قراردادی برای ارسال گاز طبیعی از طریق سوریه به لبنان امضا کرده که قرار است خط لوله نفت عربی را پس از یک دهه احیا کند. به باور بسیاری، تلاش کشورهای عرب برای کاهش روابط ایران و سوریه در حوزه انرژی می‌تواند در صورت موفقیت به سرمایه‌‌گذاری‌‌های گسترده‌‌تر کشورهای عرب، از جمله امارات و قطر که از حامیان تصمیم اخیر OAPEC بوده‌‌اند، منجر شود. از سوی دیگر نیز جایگزینی نفت ایران با نفت و گاز کشورهای عربی در صورت ادامه شرایط تحریمی می‌تواند به تضعیف جریان فروش نفت ایران منجر شود و ایران یکی از مشتریان راهبردی خود در دوران تحریم‌ها را از دست بدهد.
تصمیم کشورهای عرب و چالش‌های آمریکا
در سمت دیگر ماجرا، آمریکا چندان از رفتار بازیگران عرب منطقه در راستای عادی‌‌سازی روابط با دولت اسد خوشنود نیست. یک سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا به میدل‌ایست‌آی گفته که دولت این کشور از عادی‌‌سازی روابط کشورهای عرب با سوریه حمایت نمی‌کند. این سخنگو همچنین در واکنش به تصمیم ریاست سوریه در شورای تولیدکنندگان انرژی عرب اظهار کرد: «ایالات‌متحده از گزارش‌‌‌هایی که درباره نقش رهبری سوریه در میان کشورهای عرب تولیدکننده نفت و متعاقبا میزبانی کنفرانس انرژی در این کشور نگران است.»دولت‌‌های اوباما و ترامپ در آمریکا به‌دنبال منزوی‌‌سازی هرچه بیشتر اسد به‌عنوان ابزارفشاری برای پذیرش راه‌‌حل سیاسی در سوریه بودند و در سال۲۰۲۰، قانون دوحزبی سزار ایالات‌متحده به تصویب رسید که به وزارت خزانه‌‌داری اجازه می‌دهد تا هرکسی که تحت هر عنوانی با این کشور تجارت می‌کند را تحریم کند، در حالی‌که بایدن تحریم‌ها علیه سوریه را حفظ کرده، اما تغییری ظریف در سیاست خود ایجاد کرده و آن هم تسهیل کمک‌‌های بشردوستانه است. امری که گستره فعالیت‌های بشردوستانه سازمان‌های غیردولتی در سوریه بدون تعامل با دولت این کشور را گسترش داده است.
متحدان عرب آمریکا، مانند امارات هم طرح نیروگاه خورشیدی خود در سوریه را تحت‌لوای کمک بشردوستانه انجام خواهند داد. به هر روی، به‌نظر می‌رسد دولت بایدن برنامه‌‌ای جدی برای توقف عادی‌‌سازی روابط اعراب با سوریه اسد ندارد و ترجیح می‌دهد تا نظاره‌‌گر تلاش متحدانش برای تضعیف نفوذ ایران و ترکیه در سوریه باشد، با این حال دولت آمریکا به‌نظر می‌رسد هیچ برنامه‌‌ای برای لغو تحریم و قطع رابطه سیاسی با دولت بشار اسد ندارد، اما مانع رابطه متحدان منطقه‌‌ایش با سوریه هم نخواهد شد. یکی از مقامات سابق وزارت‌خارجه آمریکا به میدل‌ایست‌آی گفته که خود دولت بایدن تغییر سیاست عمده‌‌ای در قبال سوریه نداده است، اما تغییر کوچکی در نحوه درک واشنگتن از رویکرد متحدان عربش ایجاد شده است. این مقام سابق می‌گوید: «این درک در دولت بایدن وجود دارد که اگر آمریکا به‌طور قطعی آماده همکاری با اسد نباشد هم نخواهد توانست کشورهای عربی را مجبور به عدم‌همکاری با اسد کند.»
