تهدید تبانی: همکاری استراتژیک چین و پاکستان

به قلم: کارتیک بوماکنتی؛ بنیاد تحقیقات آبزرور هند

همکاری نظامی چین و پاکستان گسترده و عمیق است. با وجود تحولات سیاسی و اقتصادی کنونی در پاکستان، بعید است که روابط نظامی چین و پاکستان بی ثبات شود. عمق همکاری دوجانبه بین چین و پاکستان را می‌توان با این واقعیت ارزیابی کرد که وانگ یی، وزیر خارجه سابق چین و مدیر فعلی دفتر کمیسیون امور خارجی  حزب کمونیست چین قاطعانه اعلام کرد که علیرغم بحران داخلی جدی در پاکستان، پکن عمیقاً از حاکمیت، تمامیت ارضی، ثبات و وحدت پاکستان حمایت می‌کند. رهبری ارشد ارتش آزادیی بخش خلق (PLA) و همچنین کمیسیون نظامی مرکزی (CMC)، نیز معتقدند بحران کنونی پاکستان تاثیری بر روابط دوجانبه نخواهد داشت. وزیر دفاع چین، لی شانگفو، در جریان سفر امجد خان نیازی، رئیس نیروی دریایی پاکستان به چین در ماه مه ۲۰۲۳، تأکید کرد که همکاری‌های نظامی محور اصلی روابط دوجانبه دو کشور است و تاکید کرد: «ارتش دو کشور باید حوزه‌های جدیدی از مبادلات را گسترش دهند و جهت همکاری برای افزایش مستمر توانایی خود برای مقابله با انواع خطرات و چالش‌ها و حفظ مشترک منافع امنیتی دو کشور و منطقه، نقاط اوج جدیدی برای همکاری ایجاد کنند. ” ممکن است جسورانه به نظر برسد که چینی‌ها با وجود بحران سیاسی و اقتصادی کنونی پاکستان،  مسئولیت مشترکی را با پاکستان در مدیریت امنیت منطقه اقیانوس هند (IOR) می‌بینند. با این حال، برای پکن اهمیتی ندارد، پاکستان همچنان برای دسترسی چین به منابع غنی نفت و گاز (PG) خلیج فارس حیاتی است و برای پیش برد  پروژه‌های نظامی آن در منطقه اقیانوس هند IOR ضروری است.

در واقع، ثبات در روابط استراتژیک چین و پاکستان همیشگی به نظر می‌رسد. به عنوان مثال، در طول انقلاب فرهنگی  تحت فرمانروایی مائو به عنوان رهبر پادشاهی میانه، مائو به معنای واقعی کلمه ارتباط چین با جهان خارج را مهر و موم کرد. با این حال، تنها دولتی که چینی‌ها با آن روابط رسمی دیپلماتیک برقرار کردند، پاکستان بود. روابط پکن و راولپندی از آن زمان به بعد عمیقاً تکامل یافت و امروز چالشی جدی برای هند است. چین نه تنها در کمک به برنامه تسلیحات هسته‌ای پاکستان با انتقال مستقیم طرحی از یک دستگاه آزمایش شده در اواخر دهه ۱۹۸۰ نقش کلیدی ایفا کرد، بلکه قطعات موشک‌های بالستیک پاکستان مانند M-9 و M-11 را نیز تامین کرد. این اقدامات بی پروا در رابطه با گسترش تسلیحات هسته‌ای و موشکی توسط پکن، چالش‌های امنیتی پیش روی هند را تشدید کرده است. همکاری‌های نظامی چین و پاکستان در حال گسترش از حوزه تعاملات نظامی متعارف به حوزه فضا و دفاع موشکی (MD) است. دو حوزه اخیر، یعنی فضا و دفاع موشکی شایسته بررسی دقیق هستند.

همکاری فضایی

پیوند چین و پاکستان در حوزه فضایی شامل خدمات اطلاعاتی، نظارتی و شناسایی (ISR) و مسیریابی ماهواره‌ای است. در حالی که پکن سال‌ها همکاری خود را با پاکستان در زمینه‌های علمی اکتشاف فضا و آموزش فضانوردان گسترش داده است، چینی‌ها از سال ۲۰۱۳ پاکستان را به سیستم مسیریابی ماهواره‌ای خود به نام  BeiDou که به‌طور بومی ساخته شده بود، متصل کردند. این سامانه مشابه چینی سیستم آمریکایی شبکه ماهواره ای موقعیت یاب جهانی GPS است. در سال ۲۰۲۰، دفتر مسیریابی ماهواره‌ای چین (CSNO) با راه‌اندازی ایستگاه رادار پیوسته (CORS) متصل به BeiDou در پاکستان موافقت کرد. همکاری فضایی چین و پاکستان در حوزه ISR می‌تواند دقت و نفوذپذیری نیروهای موشکی پاکستان را برای حمله به اهداف در سرتاسر هند افزایش دهد. به طور خلاصه، قابلیت مسیریابی ماهواره‌ای BeiDou می‌تواند قابلیت‌های ضد حمله دقیق در جهت حملات دشمن را برای پاکستان تقویت کند. سیستم BeiDou همچنین قابلیت همکاری بین نیروهای چین و پاکستان را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. چینی‌ها اخیراً سیستم راداری SLC-18 را به پاکستانی‌ها عرضه کردند. این سامانه که با فناوری دیجیتال ادغام شده است، می‌تواند ماهواره‌ها را در مدار پایین زمین و همچنین موشک‌های بالستیک را جستجو، ردیابی و شناسایی کند و گمان می‌رود اولین رادار AESA در نوع خود باشد که می‌تواند در محدوده وسیع و در فرکانس پایین کار کند. ماهیت این سیستم راداری انعطاف‌پذیری است که می‌تواند منقبض شده و بُرد ردیابی خود را گسترش دهد. هند پیش از این از مزیت ردیابی و شناسایی همه جانبه موشک‌ها و دیگر تحرکات نظامی در سراسر پاکستان برخوردار بود، اما اکنون پاکستان این قابلیت را خواهد داشت که نه تنها قابلیت موشک‌های بالستیک هند را ردیابی کند، بلکه به همان اندازه قادر به پیش بینی حرکت ماهواره‌های هند در مدار پایین زمین خواهد بود. داده‌های به دست آمده از طریق رادار SLC-18 AESA نه تنها توسط پاکستانی‌ها استفاده می‌شود، بلکه برای استفاده چین نیز منتقل می‌شود. این تصمیم چینی‌ها نه تنها نشان دهنده ظرفیت پکن برای توسعه فناوری‌های پیشرفته است بلکه قابلیت این کشور را  برای انتقال این تکنولوژی به کشورهایی که به عنوان کشورهای دوست می‌شناسد تأیید میکند. SLC-18 یک قابلیت پیشرفته است که توسط چینی‌ها توسعه یافته است و منعکس کننده پیوند عمیق بین پاکستان و حامی استراتژیک اصلی آن است. علاوه بر همکاری فضایی، چینی‌ها و پاکستانی‌ها در زمینه دفاع موشکی نیز یک توافق نزدیک ایجاد کرده اند.

تعامل چین و پاکستان در زمینه دفاع موشکی

دو سال پیش، ارتش پاکستان  سیستم دفاع هوایی  ساخت چین HQ-9/P به نام HMADSAM را از چینی‌ها خریداری کرد.  H9-9/P، که احتمالا به طور قابل توجهی توانایی پاکستان را در برابر تهدیدات هوایی افزایش می‌دهد، بعد دیگری از تهدید روابط دوستانه دو همسایه بزرگ هند را به نمایش می‌گذارد. این خرید بخشی از «دفاع هوایی یکپارچه لایه‌ای جامع (CLIAD)» پاکستان است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که این سامانه مشابه چینی سامانه S-300 است یا حداقل شباهتی به موشک‌های دوربرد روسیه دارد. در ابتدا تصور می‌شد که HQ-9/ P می‌تواند با موشک‌ها و هواپیماها در فاصله ۱۰۰ کیلومتری درگیر شود و احتمال انهدام هدف با  تنها یک تیر را دارد اما این سامانه به احتمال زیاد فقط قادر به رهگیری هواپیماهای بال ثابت در ۱۰۰ کیلومتری است.

به طور حتم وظیفه هند ایجاد یک قابلیت متقابل برای خنثی کردن سامانه SLC-18 و توسعه یک قابلیت مشابه برای مقابله با چینی‌ها است. هند همچنین باید نیروهای موشکی خود را نه تنها از نظر تنوع، بلکه از نظر تعداد در برابر هر دو کشور تقویت کند. با وجود وضعیت آشفته اقتصاد و سیاست امروز پاکستان، به نظر می‌رسد آشفتگی داخلی فعلی گذرا است، در حالی که پیوند استراتژیک چین و پاکستان پایدار است