شمال آفریقا همیشه دچار تنش‌های سیاسی مختلفی بوده است اما اخیرا اختلاف قدیمی مراکش و الجزایر دوباره سرباز کرده و روابط سیاسی دو کشور را در حال حاضر تحت تاثیر قرار داده است. ریشه این تنش در منطقه صحرای غربی تحت کنترل مراکش است. از سال 1975، این منطقه شاهد درگیری بین مراکش و جبهه پولیساریو پس از پایان اشغال اسپانیا بود که منجر به درگیری مسلحانه بین دو طرف شد. این امر در سال 1991 با توافق آتش بس، تحت حمایت سازمان ملل متحد متوقف شد.
رباط پیشنهاد گسترش خودمختاری تحت حاکمیت خود در صحرای غربی را داد، در حالی که جبهه پولیساریو خواستار برگزاری همه پرسی برای تعیین سرنوشت با حمایت الجزایر است. پرونده صحرای غربی یکی از برجسته‌ترین موضوعات مورد اختلاف بین الجزایر و مراکش است. دو کشور از سال 1994 به دلیل اختلافات سیاسی مرزهای مشترک خود را بسته‌اند. براساس برخی برآوردها، بین 100 تا 200 هزار نفر پناهنده صحراوی در اردوگاه‌های نزدیک تیندوف، الجزایر زندگی می‌کنند.
مراکش 80 درصد از صحرای غربی را که در مساحت 266000 کیلومتر مربع و بیش از 1000 کیلومتر در امتداد اقیانوس اطلس امتداد دارد را کنترل می‌کند. مقامات مراکش این منطقه غنی از فسفات را جزء لاینفک قلمرو پادشاهی خود می‌دانند.
اما در این میان شاید اسپانیا حساس‌ترین کشور نسبت به این موضوع باشد به ویژه آنکه با نزدیکی به زمستان و افزایش قیمت گاز، تاثیر این تنش می‌تواند به درون اسپانیا نیز کشیده شود. براساس برآورد یک موسسه آمریکا سه منطقه جبل الطارق، خط لوله مدگاز و کاتالونیا برای دولت مادرید اهمیت راهبردی دارد. از همین روی تنش رباط و الجزایر می‌تواند بخش امنیت انرژی اسپانیا را در خط لوله مدگاز تحت تاثیر قرار دهد.
در همین راستا، شرکت «ناتورژی»، بزرگترین گروه گازی در اسپانیا، در حال مذاکره با طرفین، الجزایر و مراکش، است تا به تمدید احتمالی توافقنامه انتقال گاز الجزایر دست یابد. یادآور می‌شود که پس از اینکه الجزایر از تمدید قرارداد ترانزیت بلندمدت بین دو کشور خودداری کرد، عرضه گاز از طریق خط لوله مغرب- اروپا از اول نوامبر به صفر رسیده است.
البته الجزایر بارها تایید کرده است که می‌تواند با استفاده از خط لوله مستقیم گاز “مدگاز” تقاضای اسپانیا را تامین کند. مدیر عامل سوناتراک، شرکت ملی نفت الجزایر، تاکید دارد که هیچ دلیلی برای نگرانی وجود ندارد و مدگاز به تنهایی می‌تواند کل حجم صادرات گاز الجزایر به اسپانیا که در قراردادهای بلندمدت قید شده را تضمین کند. اما با این وجود عدم تمدید قرارداد ترانزیت گاز مراکش با توجه به بازار فعلی گاز و افزایش قیمت‌ها، باعث نگرانی اسپانیا شده است.
گسترش مدگاز
مدگاز خط لوله زیردریایی انتقال گاز بین الجزایر و اسپانیا است. این خط لوله از میدان حاسی الرمل( Hassi R’mel) در الجزایر آغاز و پس از عبور از دریا به خط لوله گاز آلمریا-آلباسته موجود متصل می‌شود تا بیش از 25 درصد گاز اسپانیا را تامین کند. الجزایر در حال حاضر مشغول توسعه ظرفیت خط لوله مدگاز از 8 میلیارد متر مکعب در سال به 10.7 میلیارد متر مکعب در سال است و انتظار می‌رود این کار در سه ماهه چهارم سال جاری به پایان برسد. البته برخی از مقامات تاکید دارند که زمینه برای ارتقاء بیشتر نیز وجود دارد تا ظرفیت Medgas به 16 میلیارد متر مکعب در سال نیز افزایش یابد.
از زمان توقف جریان خط لوله مغرب به اروپا در اول نوامبر، عرضه مدگاز افزایش یافته و اکنون به حدود 25 میلیون متر مکعب در روز رسیده که نسبت به میانگین 10 ماهه اول سال جاری حدود 4 میلیون متر مکعب در روز افزایش یافته است. جریان فعلی – با 25 میلیون متر مکعب در روز – به ظرفیت سالانه مدگاز 9.1 میلیارد متر مکعب در سال را محقق می‌کند و زمانی که مدگاز به ظرفیت 10.7 میلیارد متر مکعب در سال برسد، جریان روزانه می‌تواند تقریباً 30 میلیون متر مکعب در روز برسد.
اخیرا نیز الجزایر برای پاسخگویی به تقاضای اسپانیا، روی به صادرات محموله‌های LNG آورده است. بطوریکه اولین حامل LNG الجزایری 15 روز پس از توقف خط لوله مغرب وارد جنوب اسپانیا شد. البته الجزایر نیز به دنبال حفظ بازار اسپانیا است از همین روی به دنبال افزایش عرضه از طریق انواع انرژی است. بطوریکه مقاملات این کشور بر آمادگی الجزایر برای جذب سرمایه گذاری‌ها و حرکت رو به جلو در بهره برداری از انرژی‌های جدید و تجدیدپذیر و انتقال انرژی تاکید کرد. هچنین این کشور از طریق شرکای خود در آلمان و ایتالیا برای توسعه هیدروژن تجربیاتی را کسب کرده و در حال حاضر نیز رایزنی‌های متعددی با چندین شرکت بزرگ هیدروکربنی در این زمینه داشته است.
گزینه‌های جایگزین
در این زمینه، دو کشور اسپانیا و مراکش نیز به دنبال یافتن جایگزین‌های موجود برای جلوگیری از بحران در عرضه گاز و همچنین تلاش الجزایر برای تقویت تجارت دوجانبه با کشورهای مختلف هستند. اگر الجزایر به پایان قرارداد انتقال گاز برای خط لوله مغرب – اروپا در پایان ماه جاری میلادی خاتمه دهد، مراکش برای تامین نیازهای انرژی خود تلاش خواهد کرد. مراکش برای نیازهای انرژی خود کمتر از 10 درصد گاز خود را از خاورمیانه بزرگ دریافت می‌کند. این کشور می‌تواند به نیروگاه‌های زغال‌سنگ متکی باشد و در نهایت ممکن است برای نیروگاه‌هایی که تاکنون با گاز الجزایر عرضه شده‌اند، به منابع دیگر سوخت‌های فسیلی متوسل شود.
با ادامه این روند اسپانیا از تصمیم توقف خط لوله مغرب-اروپا به شدت آسیب خواهد دید، به ویژه در فصل زمستان که 45 درصد گاز مصرفی اسپانیا از الجزایر تامین می‌شود. مصرف‌کنندگان اسپانیایی در حال حاضر از قیمت‌های بالای برق خشمگین شده‌اند. این امر مادرید را بر آن داشته است تا مالیات یک‌باره حدود 3 میلیارد یورو بر سود شرکت‌های انرژی اسپانیایی وضع کند. از همین روی مادرید خریدهای بین المللی گاز طبیعی خود را باید دو برابر کند تا از زمستان سخت عبور و ذخایر موجود را دوباره پر کند. باید توجه داشت که در حال حاضر سطح ذخایر گاز اسپانیا 72.9 درصد ظرفیت ذخیره سازی بوده که کمتر از میانگین اتحادیه اروپا است. هدف اعلام شده توسط مسئولان رسیدن به 80 درصد است که بخشی از هدف دولت برای تضمین تامین گاز طبیعی اسپانیا در زمستان امسال است.
سیگنال قطر
با مشکلاتی که اخیرا از سوی روسیه در موضوع نورد استریم 2 ایجاد و قیمت گاز را به سطح تاریخ رساند حالا کشورهای اروپایی به دنبال تنوع سازی در منابع عرضه است. که یکی از گزینه‌های اصلی کشور قطر به عنوان دومین کشور صادرکننده LNG است بطوریکه اخیر بریتانیا نیز واردات آن را از قطر آغاز کرده و کشورهای دیگر مانند اوکراین و لهستان در حال رایزنی با دوحه هستند. اوایل سال جاری، قطر اعلام کرد که قصد دارد تا حداقل دو دهه آینده بزرگترین تولیدکننده LNG در جهان باشد، از همین روی باید ظرفیت تولید خود را تا بیش از 50 درصد افزایش دهد. یکی از بازارهای مهم برای دوحه اروپا است.
قطر نیز برای جلی رضایت اروپایی ها از نظر موضوع عدم آلایندگی و انتشار کربن به شرکت‌های اروپایی کمک کرده تا در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در سراسر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مشارکت کنند. همچنین دوحه نام محصول اصلی خود را به “ال ان جی سبز” تغییر نام خواهد داد، تا گزینه مناسبی برای اروپا و از جمله اسپانیا باشد. بنابراین انتظار می‌رود با روند کنونی تنش در شمال افریقا و توقف صادرات از خط لوله مغرب- اروپا و عدم توان مدگاز در تامین انرژی اسپانیا، این کشور همانند بریتانیا و سایر کشورهای این قاره مذاکره با دوحه را آغاز کند./
