تصمیم جدید اوپک پلاس؛ اهداف و پیامدها

ائتلاف اوپک پلاس در آخرین نشست خود تصمیم گرفت تولید نفت را از ماه نوامبر به میزان 2 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. این تصمیم که از سوی واشنگتن اشتباه خوانده شد، اقدامی در راستای بازگرداندن تعادل به بازار و جلوگیری از کاهش قیمت‌ها از سوی این گروه اعلام شده است. همچنین این اقدام می‌تواند بزرگترین کاهش تولید از سال ۲۰۲۰ باشد که با شیوع کرونا در جهان هم زمان شد.

بیانیه اوپک پلاس با وجود تلاش زیاد واشنگتن برای جلوگیری از آن صادر شد و اعلام کرد با این اقدام به دنبال جلوگیری از نوسانات بازار هستند. سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات پیش از نشست گفته بود: تصمیم گروه فنی و نه سیاسی است و از ائتلاف به عنوان سازمانی سیاسی استفاده نخواهیم کرد.

البته کاهش تولید به دلیل کندی شدید در اقتصاد جهانی است، به گونه ای که حتی پیش از این تصمیم برخی کشورهای نفتی بسیار کمتر از سهمیه‌های توافق شده تولید می‌کردند.

ناامیدی غرب

اوپک پلاس به رهبری روسیه متشکل از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش است. این ائتلاف در سال ۲۰۱۷ تأسیس شد و به تازگی تولید نفت را تقریباً ۴۳۰ تا ۶۵۰ هزار بشکه در روز افزایش ‌داد تا محدودیت‌های عرضه را برطرف کند. با وجود این تبعات ناشی از جنگ اوکراین در فوریه باعث شد قیمت انرژی و در نتیجه تورم افزایش یابد.

در دسامبر۲۰۲۱، قیمت نفت ۷۴.۱۷ دلار در هر بشکه بود، اما بحران اوکراین باعث اختلال در زنجیره تأمین، تحریم‌های مالی و افزایش قیمت کالاها شد. مجموع این عوامل تورم را افزایش و رشد اقتصادی به‌ویژه در اروپا و آمریکا را کاهش داد؛ در نتیجه قیمت نفت به ۱۲۳.۷۰ دلار در هر بشکه رسید. قیمت نفت تا ژوئیه بالای ۱۰۰ دلار باقی ماند و جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در سفرش به غرب آسیا به افزایش تولید نفت برای کاهش قیمت نفت امیدوار بود که به نتیجه دست نیافت.

بایدن در تلاش برای اصلاح رفتارهای اشتباه خود به غرب آسیا سفر و از عربستان درخواست کرد نفت بیشتری برای حمایت از اقتصاد آمریکا و جهان تولید کند، اما اوپک پلاس قول داد تولید را تنها ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد که معادل ۰.۱ درصد تقاضای جهانی است. افزایش اندک تولید نفت شکست بزرگی برای بایدن بود، زیرا انتظار امتیازات بیشتری داشت. در میان اخبار مربوط به مذاکرات رفع تحریم ها با ایران، قیمت‌ها برای نخستین بار پس از مدت‌ها به زیر ۹۰ دلار رسید. علاوه بر این، ترس از رکود قریب الوقوع، پویایی تقاضا-عرضه و عوامل دیگر باعث کاهش بیشتر قیمت نفت خام شد.

برای مهار قیمت نفت، فدرال رزرو آمریکا و بانک مرکزی اروپا نرخ بهره را برای کنترل روند تورم افزایش دادند. این اقدام به کاهش قیمت نفت به ۸۰ دلار در هر بشکه منجر شد؛ اما اکنون اوپک پلاس خود را برای زدن آخرین میخ به تابوت قیمت نفت برای مدت طولانی آماده می‌کند.

کاهش شدید تولید آمریکا را خشمگین کرد، زیرا عربستان را برای تولید نفت بیشتر در راستای کاهش قیمت نفت و درآمدهای نفتی روسیه زیر فشار قرار داده است. هرچند عربستان تاکنون اقدامات مسکو علیه اوکراین را محکوم نکرده، اما تصمیم اوپک پلاس در راستای منافع مسکو بود.

یک روز قبل از نشست اوپک پلاس، مقام های ارشد کاخ سفید تلاش کردند تا عربستان، امارات، کویت و سایر کشورها را از حرکت در این مسیر منصرف کنند تا قیمت سوخت در آمریکا بیش از پیش افزایش نیابد. سی.‌ان.‌ان سه‌شنبه گذشته به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت، مقام های ارشد کاخ سفید به شدت برای جلوگیری از تصمیم کاهش تولید لابی کردند، حتی گفته می شود به جانت یلن، وزیر خزانه‌داری دستور دادند به کشورهای مربوط اطلاع دهد این اقدامی خصمانه علیه آمریکا تلقی می‌شود.

پس از اقدام اوپک پلاس تحلیلگران سیتی بانک اعلام کردند احتمالاً این تصمیم دولت بایدن را قبل از انتخابات میان دوره‌ای آمریکا خشمگین کند و با «نوپک» (مخفف عبارت انگلیسی  No Oil Producing and Exporting Cartels یعنی «نه به کارتل های تولید و صادرات نفت» ) باعث واکنش سیاسی شود. لایحه جنجالی نوپک پنجم می (۱۵ اردیبهشت سال جاری) در کمیته قضایی کنگره آمریکا تصویب شد و و در نهایت به امضای بایدن رسید. آمریکا در راستای حمایت از متحدان اروپایی خود در جنگ اوکراین با هدف برچیده شدن اوپک پلاس و قرار دادن کشورهای تولیدکننده در معرض تصمیمات غربی در زمینه  افزایش تولید، این لایحه را مطرح کرد.

گفته می شود این قانون نزدیک به ۲۰ سال است در برهه های مختلف با افزایش قیمت جهانی نفت هر از چند گاهی در کنگره آمریکا با هدف کنترل جهانی نفت به وسیله واشنگتن مطرح می شود. این طرح در شکل جدید آن، کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت «اوپک» و شرکای آن «اوپک پلاس» را در معرض تحریم‌های احتمالی قرار می ‌دهد.

تصمیم اوپک‌پلاس برای اروپایی‌ها به آن معناست که قیمت گاز و برق که پیش تر به شدت افزایش یافته بود، دوباره افزایشی خواهد شد‌. اولاف شولتز، صدراعظم آلمان چند هفته پیش به عربستان سفر کرد تا شاهزاده‌های سعودی را از چنین اقدامی بازدارد.

بنزین، پاشنه آشیل دولت بایدن

تصمیم اخیر ائتلاف کشورهای صادرکننده نفت می‌تواند ضربه دیگری به اقتصادهایی‌ مانند آمریکا باشد، همچنین می‌تواند نرخ بنزین را برای رانندگان آمریکایی در آستانه انتخابات مهم این کشور افزایش دهد. در مقابل، کاهش عمده می‌تواند به روسیه (به عنوان یکی از رهبران اوپک پلاس) کمک کند تا تحریم‌های اروپا را برای واردات نفت مهار کند.

تورم بالا مانع اصلی برای تأیید مجدد جو بایدن است که می‌تواند شانس دموکرات‌ها را در انتخابات میان دوره‌ای کاهش دهد. برخی منتقدان بایدن باور دارند او هیچ تصوری از نحوه تعیین قیمت بنزین، میزان تقاضا و میزان تولید نفت و ظرفیت پالایشگاهی ندارد. به همین دلیل با افزایش نرخ بنزین همیشه شرکت‌های نفتی را متهم کرده است؛ اما مخالفان می‌گویند دولت بایدن بسته شدن پالایشگاه‌های آمریکا را نادیده می‌گیرد و هیچ اقدامی برای تشویق پروژه‌های جدید پالایشگاهی در راستای ادامه عرضه بنزین انجام نمی‌دهد.

به تازگی پالایشگاهی در اوهایو به دلیل آتش سوزی و پالایشگاه دیگری در ایندیانا به دلیل تعمیرات تعطیل شدند‌.  باید توجه داشت، پالایشگاه‌های آمریکا که روزانه 1 میلیون بشکه از ظرفیت خود را به دلیل تعطیلی ناشی از قرنطینه کووید-19 و کاهش تقاضا از دست داده بودند، حال با بیش از ۹۰ درصد ظرفیت تولید، تعمیرات سالانه را به تعویق می‌اندازند تا بتوانند بنزین و گازوئیل عرضه کنند.

قیمت بنزین به وسیله عوامل دخیل در بازار تعیین می‌شود و قیمت‌های خرده‌فروشی در پمپ‌ها تابعی از عرضه و تقاضا و بزرگترین بخش نرخ بنزین، قیمت جهانی نفت است. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا در ماه آگوست، قیمت نفت ۵۷ درصد قیمت بنزین و ۴۵ درصد قیمت گازوئیل را تشکیل می‌دهد.

قیمت بنزین پس از رسیدن به هر گالن پنج دلار در ماه ژوئن، با کاهش قیمت نفت به دلیل ترس فزاینده از رکورد جهانی، روند کاهشی به خود گرفت. همچنین رئیس جمهور آمریکا با تخلیه ذخایر راهبردی نفت عرضه را افزایش داد که با وجود وعده پر کردن مجدد آن، هنوز مقدارش کمترین سطح از سال ۱۹۸۳ است. حال در استانه انتخابات آمریکا، این احتمال وجود دارد نرخ بنزین با افزایش همراه شود و شانس پیروزی دموکرات ها را کاهش دهد.

تأثیر بر بازار

حتی پس از کاهش غیرمنتظره تولید به وسیله اوپک پلاس، بازار نفت به طور قابل توجهی با‌ثبات است. طبق داده‌ها، کشورهای اوپک پلاس حدود ۳.۶ میلیون بشکه در روز کمتر از هدف تولید نفت خود در ماه آگوست کاهش داشتند که بیشتر از کاهش اعلام شده در نشست چهارشنبه گذشته است.

دلیل اینکه قیمت نفت هنوز بالا نرفته این است که کشورهای مختلف برای کنترل قیمت‌های داخلی، نفت را از ذخایر خود آزاد می‌کنند. از زمان آغاز جنگ اوکراین تقریباً ۱۸۰ میلیون بشکه در جهان آزاد شد و تقریباً ۷۵ درصد آن، یعنی ۱۳۵ میلیون بشکه از ذخایر راهبردی آمریکا تأمین می‌شد. باید توجه داشت، به زودی ذخایر تمام خواهد شد و با نزدیک شدن به فصل زمستان، تقاضا برای نفت در حال افزایش است.

فدرال رزرو به شدت نرخ‌ بهره را افزایش می‌دهد تا تورم را در دسترس خود قرار دهد، اما تصمیم اوپک کار را برای فدرال رزرو برای مقابله با تورم دشوارتر کرده است. قیمت بالای نفت، تورم انرژی نیز را بالا نگه می‌دارد و تأثیر منفی بر اقتصادها خواهد داشت از همین‌رو پیش‌بینی می‌شود ماه آینده  بازار سهام و نفت نوسانات بیشتری داشته باشند.

بهره سخن

قیمت‌های بالاتر نفت به نفع روسیه است، زیرا انتظار می‌رود مسکو در سال ۲۰۲۲، ۳۲۱ میلیارد دلار از صادرات انرژی به دست آورد که نسبت به سال ۲۰۲۱ بیش از یک سوم افزایش یافته‌ و این مبلغ برای تأمین مالی این کشور کافی است.

غرب که در حال حاضر در رشد با تورم بالا مواجه است، تنها شاهد افزایش مشکلات خود خواهد بود و اعراب می‌دانند در جنگی که  طولانی‌تر شده باید سرمایه‌گذاری کنند. این نشانه مستقیم برای غرب است که اگر خواهان صلح و ثبات اقتصادی هستند، باید با روسیه وارد میز مذاکره شوند.