شاید از زمان آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین که از بیش از سه ماه قبل شروع شد، کسی تصور نمی کرد درگیری نظامی میان دو کشور تا امروز و حتی شاید تا ماه ها و یا سال های دیگر طول بکشد و شکافها، بحران ها و کاستی های موجود در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در عرصه بین الملل را تا این حد تشدید کند. در نتیجه این جنگ، چالش هایی در روابط بین دولت ها ایجاد شد که بیش از همه اقتصاد جهانی را تحت الشعاع خود قرار داده و این نگرانی وجود دارد که درصورت تداوم این جنگ، تبعات اقتصادی و معیشتی آن بر زندگی مردم در نقاط مختلف جهان حتی فراتر از وضع موجود برود چرا که آتش جنگ نه تنها شهرها و خانه ها را در اوکراین در کام خود فروبرده ، بلکه به شدت بر بخش صنایع از جمله صنعت کشاورزی و صادرات این کشور هم سایه افکنده است.
از مهمترین تاثیراتی که اقتصاد بین الملل در نتیجه جنگ اوکراین پذیرفته، تشدید افزایش جهانی مواد غذایی ، تشدید کمبود غلات و موضوع صادرات انرژی از روسیه است که مسکو با این اهرم اقتصاد کشورهای وابسته اتحادیه اروپا به گاز خود را متزلزل ساخته است.
صادرات غلات از اوکراین و نیز روسیه نیز بطور طبیعی تحت تاثیر جنگ قرار گرفته است و از آنجا که غلات و بویژه گندم تولیدی روسیه و اوکراین به حوزه جغرافیایی وسیعی از جهان از جمله اروپا، آسیا، خاورمیانه، آفریقا و حتی فراتر از آن صادر می شود، حالا کاهش صادرات این کالای راهبردی و مرتبط با معیشت و زندگی مردم جهان، آثار غیرقابل انکار بر قیمت جهانی مواد غذایی داشته است.
اوکراین به عنوان ششمین کشور بزرگ صادرکننده گندم در جهان است، اما تبعات جنگ به کشاورزی و منابع غذایی این کشور آسیب وارد کرده و نگرانی از کمبود غلات یا افزایش قیمت آن ها در سراسر جهان را برانگیخته است.
به نوشته روزنامه گاردین، سال گذشته اوکراین حدود ۳۳ میلیون تن گندم تولید کرد که از این میزان نزدیک به ۲۰ میلیون تن را به کشورهای دیگر صادر کرد. اما طبق داده های شرکت «کایروس» که منابع طبیعی و بخش های صنعتی را از طریق تصاویر ماهواره ای ارزیابی می کند، امسال با شرایط جنگی در اوکراین، این کشور تنها پتانسیل تولید ۲۱ میلیون تن گندم را دارد که در مقایسه با میانگین ۵ سال گذشته ۲۳ درصد با کاهش روبرو بوده است.
از سوی دیگر با توجه به احتمال متمرکز شدن جنگ در شرق که مناطق اصلی کشت گندم است، شرکت کایروس تخمین می‌زند که برداشت گندم امسال نسبت به سال ۲۰۲۱ حداقل ۳۵ درصد کاهش خواهد یافت. اوکراین در همین راستا برای حفظ ذخایر غذایی خود، صادرات غلات و بسیاری از محصولات غذایی دیگر را ممنوع کرد. حتی اوکراین مدعی شده به علت محاصره سواحل دریای سیاه از جانب روسیه مساله حمل و نقل غلات دشوار شده است.
قیمت جهانی گندم در ماه مارس به دلیل تاثیر مستقیم جنگ بر تولید گندم و همچنین افزایش قیمت انرژی و کود در سراسر جهان، ۲۰ درصد افزایش یافت.
آنتوان هالف موسس شرکت کایروس به گاردین گفت که اثرات وحشتناک جنگ در اوکراین متأسفانه از فضا قابل مشاهده است، و داده های به دست آمده از تصاویر ماهواره ای، افزایش قیمت مواد غذایی و گرسنگی را که جهان در نتیجه این درگیری با آن مواجه است، نشان می دهد.
تاثیرات شرایط اقلیمی
تحلیلگران موسسه خدمات مالی و بانکی «رابوبانک» پیش بینی می کنند به دلایلی از جمله جنگ اوکراین ( که تولید گندم در آن کمی بیش از ۲۰ درصد کاهش می یابد)، تحریم ها علیه روسیه و شرایط گرم و خشک در دیگر کشورهای تولید کننده گندم مثل آمریکا و هند قیمت گندم دوباره بالا می رود.
بحران آب و هوا نیز بر روی کشت محصولات کشاورزی در سراسر جهان تاثیر دارد. در هفته‌های اخیر، موج گرما در جنوب آسیا میلیون‌ها نفر را با مشکلات گرمایی مواجه کرده است. گرما احتمالاً بازدهی محصول را پایین می آورد و می تواند بر برداشت گندم در هند تاثیر بگذارد.
به گزارش روزنامه گاردین، سال گذشته موج گرما در کانادا رشد گندم را مختل کرد و منجر به افزایش قیمت ماکارونی شد. استرالیا، یکی دیگر از تولیدکنندگان عمده گندم، سال جاری میلادی سیل شدیدی را پشت سر گذاشته است.
این روزنامه انگلیسی در ادامه افزود: بخش عمده گندم اوکراین به خاورمیانه صادر می شد و حالا کشورهای این منطقه وابستگی بیشتری به روسیه برای تامین غلات پیدا کردند. به عنوان مثال، مصر که میزبان نشست بعدی آب و هوایی سازمان ملل در نوامبر امسال خواهد بود، برای تامین حدود ۸۰ درصد از گندم خود به اوکراین و روسیه متکی است.
کارلوس مرا یک تحلیلگر رابوبانک در نتیجه بحران زنجیره تامین گندم و غلات در جهان به روزنامه گاردین گفت که قیمت ها همچنان بالا خواهد ماند، زیرا بعید است تولیدکنندگان پیشرو جهانی بتوانند تولید خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند، زیرا قیمت کودهای شیمیایی بالا و فشار برای رشد سایر محصولات وجود دارد.
روسیه و اوکراین نیز تولیدکنندگان بزرگ کود هستند که باعث افزایش بیشتر قیمت نهاده برای کشاورزان شده است. به گفته مرا، معمولا ۹۰ درصد صادرات غلات از طریق بنادر دریای سیاه انجام می شود اما به علت حمله نظامی روسیه این مقدار وجود ندارد. وی افزود که صادرات از طریق قطار نیز تحت تاثیر حملات به مسیرهای ریلی قرار گرفته است.
افزایش قیمت مواد غذایی در حال حاضر باعث نگرانی جدی در سراسر جهان شده است. مردم کم درآمد در کشورهای در حال توسعه هم که از پیش با مشکلاتی به علت همه‌گیری کرونا مواجه بودند، منابع غذایی آنها بیش از پیش تقلیل می یابد.
