آندرو ویلکس در المانیتور نوشت: انتظار می‌رود رئیس جمهور ترکیه در ماه رمضان و پس از پایان پرونده خاشقجی به عربستان سفر کند
سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به عربستان سعودی می‌تواند منجر به تقویت روابط این کشور با بزرگترین رقیب منطقه‌ای آنکارا شود.
ترکیه طی یک سال گذشته و درست پس از حمایتش از گروه‌های مرتبط با اخوان‌المسلمین، برای از سرگیری روابط با کشور‌هایی که پس از بهار عربی با آن‌ها اختلاف پیدا کرد، تلاش کرده است.
این شکاف در روابط با تحولات بعدی مانند محاصره قطر توسط همسایگان خلیج فارس بیشتر شد. این مانع در اوایل سال گذشته و با لغو تحریم دوحه از سوی همسایگان شورای همکاری خلیج فارس برطرف شد.
با این حال، با محاکمه ۲۶ مظنون مرتبط با قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی کشته شده در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول در اکتبر ۲۰۱۸، تلاش‌ها برای برقراری روابط با ریاض کاهش یافت.
یک گزارش اطلاعاتی آمریکا که سال پیش منتشر شد، نشان داد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، عملیات کشتن یا دستگیری خاشقجی را تایید کرده است. با این وجود، دولت عربستان همواره هرگونه دخالت شاهزاده در این قضیه را رد کرده است.
اردوغان بدون نام بردن از بن سلمان گفت که دستور انجام این ترور از «بالاترین سطوح» دولت سعودی صادر شده است.
هفته گذشته محاکمه عوامل قتل خاشقجی در ترکیه متوقف و پرونده به عربستان سعودی تحویل داده شد و با این کار مانع اصلی ایجاد روابط به نحوی برطرف شد.
مونیکا مارکس، استادیار سیاست خاورمیانه در دانشگاه نیویورک ابوظبی گفت: «قتل جمال خاشقجی برای دولت سعودی هزینه‌های زیادی به همراه داشت. این موضوع، ولی برای ترکیه سودمند بود؛ اردوغان سرمایه سیاسی زیادی را برای اتخاذ موضعی قاطع در مورد این موضوع سرمایه گذاری کرد. در هر دو طرف، به ویژه در طرف سعودی، موانعی برای بهبود روابط وجود داشت. اکنون شرایط بهبود یافته و این به پرونده خاشقجی مرتبط است.»
سفر احتمالی اردوغان که هنوز به طور رسمی اعلام نشده است، به دنبال سفر این مقام ترک به امارات در ماه فوریه است که در آن برج خلیفه، بلندترین ساختمان جهان، با پرچم ترکیه و پخش سرود ملی این کشور روشن شد.
اگرچه رئیس جمهور ترکیه گفته بود که در آن ماه به عربستان سعودی نیز سفر خواهد کرد، اما این سفر هرگز محقق نشد. با این حال مطبوعات ترکیه اخیراً گزارش داده اند که وی در ماه رمضان این سفر را انجام خواهد داد.
اسماعیل نعمان تلچی، معاون مرکز مطالعات خاورمیانه در آنکارا گفت: “بسیاری از رسانه‌ها بیان می‌کنند که دیداری در سطح بالا بین ترکیه و عربستان سعودی قریب الوقوع است. ” می‌توان گفت فرمولی که در روند عادی‌سازی روابط با امارات به کار گرفته شده، می‌تواند در روابط با عربستان نیز اعمال شود. تجارت، اقتصاد و سرمایه‌گذاری‌های متقابل می‌تواند در یک دیدار سطح بالا مورد بحث قرار گیرد.
نشانه‌های دیگری از گرم شدن روابط وجود دارد. مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه با همتای سعودی خود دیدار کرد گفت که «گام‌های ملموسی» برای بهبود روابط «در دوره آینده» برداشته خواهد شد.
کارزار دیپلماتیک ترکیه با بدترین بحران اقتصادی دو دهه اخیر همزمان شده است. همه گیری کرونا و جنگ در اوکراین را به این بحران بیفزایید. تورم در ترکیه رسماً ۶۱ درصد است. این در حالی است که لیر به شدت کاهش یافته و ۴۴ درصد از ارزش خود در برابر دلار را در سال گذشته از دست داده است.
بهبود روابط با ریاض موجب اتمام تحریم غیررسمی عربستان سعودی بر کالا‌های ترکیه شده است. صادرات ماه گذشته ترکیه به این کشور به ۵۸ میلیون دلار رسید که سه برابر کل مجموع صادرات سال قبل است.
اردوغان احتمالاً به دنبال تکرار توافقات به دست آمده با امارات در پایان سال گذشته است، از جمله سوآپ ارزی ۴.۹ میلیارد دلاری و صندوق سرمایه گذاری ۱۰ میلیارد دلاری.
به گفته ایوپ ارسوی، یکی از اعضای هیئت علمی روابط بین‌الملل در دانشگاه آهی اوران ترکیه، حمایت اقتصادی عربستان از ترکیه و اردوغان، که در ژوئن سال آینده با انتخابات برنامه‌ریزی‌شده در ژوئن سال آینده روبرو هستند، ضروری خواهد بود. وی گفت: سرمایه عربستان سعودی می‌تواند در اختصاص یارانه به برخی کالا‌های اساسی در دوره منتهی به انتخابات موثر باشد.
دسترسی شرکت‌های ترکیه‌ای به بازار عربستان سعودی نیز سودآور خواهد بود و گردشگری و سرمایه‌گذاری در حال رشد را تقویت می‌کند.
مارکس گفت: «بر خلاف امارات، عربستان سعودی یک بازار بزرگ است. در صورت تقویت روابط، انواع کالا‌ها به عربستان سعودی صادر خواهد شد؛ بنابراین آن‌ها نه تنها به دنبال تزریق سرمایه‌گذاری به سبک امارات برای تقویت اقتصاد در حال غرق شدن خود هستند، بلکه به دنبال احیای یک بازار مهم صادراتی نیز می‌باشند.»
یک سوال باقی می‌ماند و آن این است که رابطه شخصی اردوغان با بن سلمان چگونه خواهد بود.
ارسوی گفت: «فکر نمی‌کنم که روابط شخصی نزدیک‌تری بین اردوغان و ولیعهد سلمان شکل بگیرد. بی اعتمادی عمیق بین دو رهبر در آینده از بین نخواهد رفت.»
مارکس افزود: «اختلافاتی وجود دارد که فراتر از اختلاف نظر‌های سیاسی و موضع گیری‌های متضاد در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پس از انقلاب بهار عربی است. حتی اگر دادگاه‌های ترکیه پرونده خاشقجی را به عربستان سعودی بازگرداند، این زخم‌ها برای مدتی باز خواهند ماند.»
