به قلم: حسن بهشتی پور
در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه که در روز یکشنبه ۲۴ اردیبهشت برگزار شد از بین ۶۴٫۱۹۰٫۶۵۱ کسانی که می توانستند در انتخابات شرکت کنند، بر اساس نتایج رسمی ۵۴٫۳۶۹٫۸۷۲ در انتخابات رای معتبر دادند که آقای اردوغان ۲۷,۰۸۸,۳۶۰ رأی بدست آورده است.در انتخابات سال۲۰۱۸، اردوغان ۲۶۳۳۰۸۲۳ رأی کسب کرده بود. با آنکه نسبت به انتخابات سال ۲۰۱۸ آراء اردوغان ۷۵۷۵۳۷ رأی افزایش داشته است، اما اگر به آرا شرکت کنندگان در انتخابات نسبت به دوره قبل توجه کنیم که ۵۰٫۰۵۹٫۲۴۹ بود، می‌بینیم در این دوره بیش از چهار میلیون نفر به تعداد کسانی که در انتخابات شرکت کردند افزوده شده است. بنابراین، آقای اردوغان به نسبت دوره قبل نه تنها رای بیشتری بدست نیاورده، بلکه از نظر درصد محبوبیت در بین مردم با کاهش محبوبیت روبرو شده است. براساس آمار اعلام شده، آقای اردوغان ۴۹٫۵ درصد آرا شرکت کنندگان در انتخابات را بدست آورد، در حالی که در دوره قبل بیش از ۵۲٫۶ درصد آراء را بدست آورده بود. یعنی او در حدود دو درصد کاهش آراء داشته است
نزدیکترین رقیب آقای اردوغان ، آقای قیلیچ دار اوغلو بود که با بدست آوردن ۲۴,۵۶۸,۱۹۶ رای یعنی ۴۴٫۸۹ درصد نفر دوم شد. آقای اوقان هم با بدست آوردن ۲,۸۲۹,۶۳۴ و ۵٫۱۷ درصد آرا نفر سوم و سرانجام نفر آخر محرم اینچه که انصراف داده بود ۲۳۸,۶۹۰ رای آورد. به این ترتیب چون هیچیک از نامزدهای ریاست جمهوری نتوانستند ۵۰ درصد آرا به اضافه یک را بدست آورند، نخستین بار در تاریخ یکصد ساله ترکیه انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم کشیده شد.
همزمان با انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه انتخابات مجلس ملی این کشور نیز برگزار شد. بر اساس نتایج اعلام شده حزب عدالت و توسعه با بدست آوردن ۲۶۷ کرسی همچنان اکثریت را در اختیار دارد، اما در مقایسه با دوره قبل که ۲۹۵ کرسی بدست آورده بود، در عمل ۲۸ کرسی از دست داده است. در مقابل حزب رقیب یعنی جمهوری خواه خلق ۱۶۹ بدست آورده که در مقایسه با دوره قبل که ۱۴۶ کرسی بدست آورده بود، موفق شد ۲۳ کرسی بیشتر بدست آورد.
حزب سبز چپگرا نیز با به دست آوردن ۶۱ کرسی موقعیت خود را در مجلس به عنوان سومین حزب تثبیت کرد، اما با توجه به از دست دادن ۶ کرسی وضعیت خوبی در مقایسه با دوره قبل ندارد.
حزب حرکت ملی به عنوان حزب چهارم مجلس ۵۰ کرسی بدست آورد که در مقایسه با سال ۲۰۱۸ تنها یک کرسی بیشتر کسب کرده است و به نظر می‌رسد همچنان با اردوغان کار خواهد کرد.
حزب خوب انشعابی از حزب حرکت ملی هم با به دست آوردن ۴۴ کرسی موقعیت خود را به عنوان حزب پنجم در مجلس ملی ترکیه به عنوان موتلف حزب رقیب کار خواهد کرد.
در این میان موفقیت حزب رفاه نو به رهبری فاتح اربکان پسر نجم الدین اربکان نخست وزیر اسلام‌گرای پیشین ترکیه که توانست پنج نماینده در مجلس بدست اورد، قابل توجه است. همچنان‌که موفقیت حزب راستگرای افراطی مطالبه آزاد هدا پارتی متحد اسلام‌گرای کرد سنی نیز که در بعضی مناطق با حمایت حزب عدالت و توسعه توانست به مجلس راه یابد، زنگ خطر را برای احزاب لیبرال و سکولار در ترکیه به صدا درآورد.
از لحاظ میزان مشارکت در انتخابات نیز رقم ۸۷ درصدی شرکت کنندگان در انتخابات موفقیت بزرگی برای دولت ترکیه محسوب می‌شود. این مشارکت بالا به چند عامل مهم ارتباط دارد:
۱- این انتخابات رقابتی‌ترین انتخابات در تاریخ یک قرن گذشته ترکیه است. یعنی شرایطی فراهم شده بود که مردم ترکیه هر کدام بر اساس گرایش‌های خود مایل بودند با شرکت در انتخابات وضعیت سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی مورد نظر خود را از طریق رای دادن به کاندیدای مورد نظر خود اعلام کنند.
۲- نظام حزبی که در ترکیه حاکم است، درواقع از طریق برگزاری نشست انتخاباتی احزاب و برگزاری همایش‌ها و تظاهرات خیابانی مردم را برای مشارکت تشویق می‌کنند.
۳- قانون اجباری بودن مشارکت در انتخابات ترکیه که از طریق ثبت نام در محل زندگی افراد که موظف هستند پیش از برگزاری انتخابات کارت شرکت در انتخابات را دریافت کنند، اجرا می شود. این قانون طی چند دهه گذشته تاثیر به سزای برای ایجاد نظم در انتخابات بویژه در انتخاب نمایندگان مجلس داشته و نوعی فرهنگ سازی مثبت برای ترغیب مردم در مشارکت سیاسی و تعیین سرنوشت خود بوجود آورده است. در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ترکیه با آنکه جریمه برای مشارکت نکردن در انتخابات در نظر گرفته شده است، اما در عمل افراد برای شرکت نکردن جریمه نمی‌شوند همچنان‌که تعدادی از افراد که کارت شرکت در انتخابات را می‌گیرند اما در پای صندوق حاضر نمی‌شوند، مواخذه نمی‌شوند. اما در مجموع این اقدام از گذشته های دور تاثیر تعیین کننده در مشارکت بالای مردم ترکیه در انتخابات داشته و دارد. با این حال در این دور مشارکت بالای مردم یک رکورد محسوب می شود.
نتیجه:
دو هفته دیگر دور دوم و نهایی انتخابات ریاست جمهوری با رقابت اردوغان و قلیچ دار اوغلو برگزار خواهد شد. اگر آقای اردوغان برنده انتخابات شود، او تا احتمالا سال ۲۰۲۸ رکورد زمام داری در ترکیه را با ۲۵ سال حکومت بی وقفه می شکند. اما اگر آقای قلیچ‌دار اوغلو برنده باشد در عمل طی پنج سال آینده با مجلسی سرو کار خواهد داشت که اکثریت آن دست احزاب رقیب است و این کار را برای انجام وعده‌های انتخاباتی او در تعدیل قدرت رئیس جمهور و افزایش اختیارات مجلس مشکل خواهد کرد. با این حال باید دید آقای اوقان که پنج درصد آراء را کسب کرده بود در دور دوم از هواداران خود می‌خواهد به کدام یک از دو رقیب رای بدهند. با توجه به گرایش‌های ملی‌گرای آقای اوقان به نظر می‌رسد او باید به طرفداران قلیچ‌دار اوغلو بپیوندد، اما احتمال بیشتری دارد که با قبول یک پست قابل توجه به حمایت از سمت اردوغان حرکت کند. در این صورت به نظر می‌رسد ائتلاف شش حزبی به رهبری قلیچ‌دار اوغلو با وجود آنکه توانست اردوغان را با مهم ترین چالش قدرت در ۲۰ سال حاکمیتش روبرو سازد، اما در نهایت میدان را برای پنج سال دیگر به آقای اردوغان و همکارانش واگذار کند. مگر آنکه آن بخش از جمعیت ۱۲ درصدی که در انتخابات شرکت نکردند، در دور دوم با امید بیشتری در پای صندوق های رای گیری حاضر شوند و رای به رقیب اردوغان بدهند. گرچه این احتمال بسیار کم است اما همچنان هواداران قلیچ‌دار اوغلو را تا سوم خرداد آینده امیدوار نگه می‌دارد.
