پایگاه تحلیلی الوقت – وزیرخارجه عربستان سعودی روز شنبه مهمان مقامات ایرانی در تهران شد. این نخستین سفر «فیصل بن فرحان»، وزیر خارجه عربستان سعودی به ایران است که در پاسخ به دعوت حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران صورت می‌گیرد.
طی چند ماه گذشته ایران و عربستان به سمت روابط نزدیک سیاسی و امنیتی حرکت کردند و در چند دوره ملاقات حضوری بر سر از سرگیری روابط دوجانبه سیاسی دیپلماتیک به توافق رسیدند. روزنامه الکترونیکی «رأی الیوم»، به نقل از منابع سیاسی لبنانی نوشت که «فیصل بن فرحان‌پیامی را از طرف ملک سلمان بن عبدالعزیز برای رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی خواهد آورد که به توسعه روابط دو کشور مربوط می‌شود.» این رسانه در ادامه افزود که بن فرحان در این سفر به منظور بررسی روابط دو کشور با رئیس‌جمهور ایران و چند مقام دیگر دیدار و گفت‌و‌گو می‌کند. سفر وزیر خارجه عربستان به ایران، آخرین گام برای احیای روابط پس از 7 سال شکاف و اختلاف در روابط ریاض و تهران صورت می‌گیرد.
تغییر شکل خلیج فارس
توافق سیاسی ایران و عربستان برای از سرگیری مناسبات دیپلماتیک بخشی از تغییرات بزرگتری است که این روزها در خلیج فارس شاهد هستیم. کشورهای خلیج فارس همگی در حال تعمیق روابط خود با چین هستند و چین اکنون بزرگترین مشتری بازار انرژی کشورهای منطقه است. در سال 2001، تجارت عربستان سعودی با چین کمی بیش از 4 میلیارد دلار بود که این میزان یک دهم تجارت عربستان با ایالات متحده و اتحادیه اروپا به شمار می‌آمد. اما در سال 2021، میزان تجارت عربستان سعودی با چین به حدود 87 میلیارد دلار رسید که دو برابر بیشتر از حجم تجارت عربستان سعودی با ایالات متحده و اتحادیه اروپا بود. این روابط در سال 2022 و 2023 افزایش یافت و روابط اقتصادی به سرعت در حال رشد است. روزنامه واشگتن پست گزارش می دهد که چین نه فقط روابط گسترده‌ای با عربستان دارد، بلکه پکن همزمان در حال ساخت یک تاسیسات نظامی بزرگ در امارات است.
در واقع عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس به دنبال طلاق و جدایی کامل از آمریکا نیستند، اما آنها خواهان استقلال عمل در سیاست خارجی و تنوع بخشیدن به شرکای خارجی خود بجای اتکای صرف به واشنگتن هستند. اعراب خلیج فارس روابط نزدیک اقتصادی با چین و روسیه همزمان با روابط امنیتی با آمریکا را یک فرصت برای خود ارزیابی می‌کنند و از سوی دیگر تمایلی به وارد شدن به تنش‌های سیاسی آمریکا در منطقه از جمله در رابطه با ایران ندارند. از این رو ریاض برخلاف خواست واشنگتن به سمت احیای روابط با تهران حرکت کرده است و از گسترش روابط خود با ایران استقبال می‌کند. این حرکت ریاض به سوی تهران در راستای پیوندهای نزدیک پکن و مسکو با تهران نیز قابل ارزیابی است. به عبارت دیگر ریاض تلاش دارد تا همزمان با رابطه با غرب، نگاه به ائتلاف چین، روسیه و ایران نیز داشته باشد و همزمان با توسعه روابط با چین و روسیه، احیای روابط با ایران را نیز در دستور کار قرار داد.
حتی قبل از عربستان اماراتی‌ها و در همه سال‌های گذشته عمان و قطر نیز روابط نزدیکی با تهران داشتند و دور ماندن ریاض از تهران فقط به معنای دور ماندن این کشور از تحولات منطقه‌ای بود. از این رو در شرایطی که امارات، عمان، قطر و حتی کویت روابط سیاسی روبه گسترشی با تهران دنبال می‌کنند، برای عربستان سعودی جایی برای دور ماندن از تحرکات دیپلماتیک در منطقه وجود ندارد و لذا ریاض نیز به سمت عادی سازی و گسترش روابط خود با تهران حرکت کرده است.
تنش کمتر، اقتصاد پویاتر
این را نیز باید در نظر داشت که احیای روابط سیاسی عربستان با ایران پازل اقتصادی محمدبن سلمان برای توسعه و بزرگ سازی اقتصادی سعودی را تکمیل می‌کند. رهبران ریاض از این نکته آگاه هستند که رشد اقتصادی در کشورشان در پرتو آرامش منطقه‌ای و دور شدن از جنگ ممکن است. ریاض نمی‌تواند همواره زیر تهدید موشکی نیروهای یمنی در کشور همسایه جنوبی روزگار را سپری کند و از این رهبران ریاض تلاش دارند تا پرونده جنگ در یمن ببندند.
برای سعودی‌ها این مسئله مسلم است که بسته شدن پرونده جنگ در یمن از مسیر حل اختلافات با تهران می‌گذرد و از این رو سعودی‌ها به شدت در تلاش هستند تا با آرام کردن اوضاع یمن خو را از باتلاق جنگ در یمن خارج کنند. خروج ریاض از جنگ یمن به اقتصاد در حال رشد عربستان نفس تازه‌ای خواهد بخشید و عربستان را به اهداف بلندپروازانه محمد بن سلمان برای سال 2030 نزدیک خواهد کرد. طی هفت سال گذشته تنش‌های منطقه‌ای ریاض با تهران در سوریه، لبنان، یمن و عراق نه تنها هیچ دستارودی برای سعودی‌ها نداشته بلکه در مواردی حتی به کاهش نفوذ و عقب نشینی عربستان در کشورهایی مانند لبنان و سوریه منجر شده است. از این رو مقامات ریاض تلاش دارند تا همزمان با ازسرگیری روابط خود با تهران، روابط منطقه‌ای خود با کشورهای منطقه از جمله سوریه و یمن را نیز خالی از تنش و درگیری کنند.
