بده بستان انرژی در صدر توافقات آلمان و عراق

الوقت- در میانه بحران جهانی انرژی به دلیل تداوم یافتن جنگ اوکراین و تحریم‌های ضدروسی غربی‌ها، فرش قرمز پایتخت‌های اروپایی برای رهبران کشورهای صادرکننده نفت و گاز پهن شده و مراودات دیپلماتیک چشم‌آبی‌های قاره سبز با کشورهای خلیج فارس به طور چشم‌گیری افزایش یافته است. پس از دیدار ماه گذشته اولاف شولتز، صدراعظم آلمان از قطر و امضا توافق خرید سالانه تا دو میلیون تن گاز مایع (ال ان جی) از این کشور، اکنون ژرمن‌ها میزبان محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق شده‌اند تا شاید بتوانند در آینده نه چندان دور از طریق عراق نیز بخشی از نیازهای انرژی خود را مرتفع سازند.

آلمان که 55 درصد واردات گاز خود را از روسیه تامین می کرد، پس از معامله با قطر و ایالات متحده، به دنبال تنوع بخشیدن به واردات گاز مایع یا LNG خود برای جلوگیری از اتکای شدید به چند صادرکننده و اطمینان از تأمین نیازمندی‌هایش در سالهای آینده است. آلمان به عنوان یکی از قطب‌های صنعتی اروپا ضرر و زیان هنگفتی از زمان اعمال تحریم‎های انرژی علیه روسیه و قطع واردات گاز از این کشور متحمل شده است که به گفته اقتصاددانان، این زیان انباشته می‌تواند تا پایان سال 2023 به 220 میلیارد یورو برسد که تقریباً 6.5 درصد از تولید اقتصادی سالانه آلمان است.

در طرف مقابل عراق که خود یکی از واردت کنندگان گاز طی دهه‌های گذشته بوده، در پی اکتشافات جدید در مناطق شمالی این کشور در محدوده تحت حکمرانی اقلیم کردستان و همچنین توافق با شرکت‌های دارای تکنولوژی جداسازی و فراوری گاز نفتی (APG) امیدوار است که در وهله نخست بتواند نیازمندی‌ها به واردات را کاهش دهد و در ادامه به عرصه صادرات گاز نیز ورود کند.

السودانی در کنفرانس مشترک خبری با همتای آلمانی خود گفت: «در شرایطی که بازار (انرژی) جهان از آن رنج می برد و با افزایش تقاضای جهانی که منجر به گرانی در جهان شده است، عراق امکان آن را دارد که با طرح های سرمایه گذاری در گاز و تولید نفت، نیاز آلمان و بازار جهانی را تامین کند».

شولتز نیز بدون آنکه جزئیات بیشتری از حجم گازی که آلمان امیدوار است از عراق وارد کند، ارائه دهد تنها به این نکته بسنده کرد که با طرف عراقی در مورد تحویل احتمالی گاز به آلمان به توافق رسید است.

کورمور یکی از بزرگترین پروژه های گازی در کردستان عراق است و روزانه حدود 452 میلیون فوت مکعب گاز تولید می کند. اقلیم کردستان عراق از سال 2007 تا کنون فعالیت‌های خود در زمینه اکتشاف، تولید و صادرات منابع نفت و گاز با همکاری شرکت‌های خارجی را در دستور کار قرار داده است.

بنابر  آمارهای موجود، عراق ۳.۵ تریلیون متر مکعب ذخایر گاز  اثبات شده دارد که بیش از ۶۰ درصد از آن در مناطق جنوب عراق قرار گرفته است. سه چهارم از منابع گاز طبیعی عراق را گازهای طبیعی همراه نفت تشکیل می‌دهد اما بر خلاف مناطق جنوبی، اکثر منابع گاز طبیعی غیر همراه نفت عراق در میادین مختلف اقلیم کردستان همانند اجیل، بای حسن، جمبور، کرمر، الاحمر، القاعده، منصوریه، خاشم و چمچمال واقع شده‌اند. با نظر به این آمارها، عراق در رتبه یازدهم از حیث ذخایر گازی جهان قرار دارد.

تا پیش از بالا گرفتن جدال میان دولت مرکزی و اقلیم بر سر صادرات مستقلانه نفت و گاز، که منجر به صدور رای دادگاه فدرال علیه فعالیت‌ شرکت‌های خارجی همانند شرکت دانا گاز امارات و دیگر شرکای آن در میدان گازی کورمور و در نتیجه تعطیلی این فعالیت‌ها در تیرماه سال جاری شد، بنا بر آخرین گزارش های این شرکت‌ها، روزانه 542 میلیون متر مکعب گاز طبیعی در اقلیم کردستان تولید می‌شود. این در شرایطی است که اقلیم به جز نیاز به گاز به عنوان سوخت (خانگی و صنعتی)  برای تولید برق خود در روز به یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب گاز نیاز دارد. این امر نشاندهنده نیازمندی عراق به سرمایه‌گذاری و فعالیت شرکت‌های خارجی برای توسعه میادین گازی در منطقه و افزایش چشم گیر حجم استخراج گاز است. علاوه بر این طبیعتاً حل و فصل اختلافات میان اربیل و بغداد برای بازگشایی فعالیت‌های استخراجی از دیگر پیش‌زمینه‌های مورد نیاز است.

السودانی پیش از سفر به آلمان، روز چهارشنبه هفته گذشته دیداری با مسرور بارزانی نخست وزیر منطقه اقلیم کردستان عراق داشت که بدون اشاره به جزئیات مذاکرات، موضوعات ملی و راه‌های ادغام فعالیت‌های دولت فدرال و دولت اقلیم کردستان عراق به عنوان محور گفتگوهای دو طرف در این دیدار اعلام شد. اکنون با نظر به توافقات صورت گرفته میان هیئت عراقی و آلمانی‌ها در سفر السودانی به برلین مشخص می‌شود که میزبانی از مسرور بارزانی بی ارتباط با اهداف سفر به اروپا نبوده است. مسرور بارزانی در ۲۸ مارس ۲۰۲۲ (8  فروردین 1401) نشست جهانی انرژی از سوی اندیشکده شورای آتلانتیک در امارات، برای نخستین بار مدعی شد که کردستان عراق به زودی گاز به اروپا صادر می‌کند. بر اساس طرح بلندپروازنه نخست‌وزیر اقلیم، آن‌ها می‌بایست تا سال ۲۰۳۵ میزان تولید گاز خود را به ۴۰ میلیارد مترمکعب در سال برسانند.

با این حال تکرار حمله راکتی به تأسیسات گازی این منطقه همزمان با امضا توافق در برلین، بار دیگر چالش‌های موجود در راه عملیاتی شدن رسیدن گاز عراق به اروپا را نمایان کرد. در طول ماه‌های گذشته بویژه در تیر ماه چندین نوبت حملات راکتی از سوی گروه‌های ناشناس به تأسیسات گازی کومور صورت گرفت. برخی نیروهای پ ک ک  را در انجام این حملات مقصر می‌دانند و برخی دیگر مانند جعفر الحسینی، سخنگوی گردان‌های حزب‌الله عراق پیشتر گفته بود طبق داده‌های اطلاعاتی و امنیتی، گروه‌های مزدور در شهر “طوزخورماتو” و وابسته به دستگاه اطلاعات ترکیه میادین نفت و گاز در اقلیم کردستان عراق را هدف قرار می‌دهند.

با این حال جدال‌های درون منطقه‌ای در اقلیم کردستان عراق نیز مزید بر علت دشواری‌های تحقق صادرات گازی عراق شده است، به صورتی که هر اندازه که حزب دموکرات بی‌صبرانه به دنبال عملی کردن آن است اما اتحادیه میهنی به شدت با این اقدام مخالف است زیرا خواهان گره خوردن توافق گازی با دیگر پرونده‌های اختلافی است.

خیز السودانی به سمت حل و فصل نهایی بحران برق عراق

موضوع انرژی مهمترین بخش سفر سودانی به المان را به خود اختصاص داد. توافق با شرکت زیمنس آلمان برای نوسازی و توسعه شبکه برق عراق دستاوردی است که السودانی می تواند آن را به عنوان موفقیت آمیز بودن نتایج اولین سفر به اروپا نمایش دهد.

السودانی در این رابطه گفت: با شرکت زیمنس به منظور انتقال، توزیع و افزایش تولید انرژی توافق کردیم. ما تجربه موفقی با زیمنس داریم و تمایل خود را برای ورود سایر شرکت های سرمایه گذاری به عراق اعلام می کنیم… نشست امروز ما سنگ بنای روابط راهبردی با آلمان است.

وزارت اقتصاد آلمان هم اعلام کرد که کریستین بروچ مدیرعامل زیمنس انرژی با زیاد علی وزیر برق عراق برای افزایش تولید برق به میزان ۱۱ گیگاوات تفاهمنامه ای امضا کرده است.

عراق با کمبود تولید برق بویژه در فصول گرم سال مواجه است و این موضوع حتی منجر به نارضایتی عمومی و به خیابان آمدن معترضان در طول سالهای گذشته شده است. موضوع واردات برق حتی به مباحث ژئوپلتیکی نیز گره خورده است به صورتی که آمریکا و عربستان سعودی برای کاستن از وابستگی عراق به واردات برق از ایران، برنامه‌ای جایگزینی را از طریق اعلام ساخت اتصال شبکه برق عراق به کشورهای حاشیه خلیج فارس و یا حتی اردن و مصر (در سلسله نشست‌های سه جانبه موسوم به «شام جدید») ارائه کرده بودند. با این حال علی رغم وعده و وعیدهای بسیار امضا توافق با زیمنس نشان می‌دهد که در برآوردهای دولتمردان عراقی امکان تأمین پایدار برق از طریق طرح‌های مذکور عملیاتی نبوده و بغداد باید به سمت استقلال در این حوزه حرکت کند.