بازی طولانی مدت چین در خاورمیانه علیه دلار

نویسنده: اندرو پاراسیلیتی

میدل ایست نیوز: نقش چین در حصول توافق بین عربستان سعودی و ایران برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک، به درستی مورد توجه زیاد قرار گرفت؛ اما مساله ای که نادیده گرفته شد و احتمالا به همان اندازه اهمیت دارد، مقاصد و اهداف چین در منطقه خاورمیانه و ورای آن است.

به گزارش سلیم اسعید، شرکت ملی نفت فراساحلی چین و شرکت توتال انرژی فرانسه ماه گذشته اولین قرارداد انرژی با ارز یوان را منعقد کردند که به 65هزار تن گاز طبیعی مایع اماراتی مربوط می شد. اندکی بعد از آن، آدام لوسنت هم در گزارشی نوشت که عراق و عربستان سعودی نیز برای معامله با یوان اعلام آمادگی کرده اند. علاوه بر این توافق ها، چین و برزیل نیز این هفته به توافقی برای تجارت مبتنی بر یوان دست یافتند.

دیپلمات های امریکایی در منطقه به طور فزاینده بر دسیسه های چین، به ویژه انتقال فناوری حساس، متمرکز شده اند و سعی دارند به آرامی به متحدان خود بفمانند که ایالات متحده نمی‌خواهد تجارت با یوان به یک روند متداول تبدیل شود.

قراردادهای شرکت ملی نفت فراساحلی چین و شرکت توتال انرژی فرانسه فعلا تنها قراردادهای مبتنی بر یوان در منطقه هستند و مقامات ایالات متحده امیدوارند که همینطور هم بماند. برای نمونه، عربستان و عراق هنوز با معاملات مبتنی بر یوان موافقت نکرده اند و فعلا فقط مذاکراتی در این باره برگزار شده است. اما شکل گیری روند بالقوه تجارت با یوان می تواند نشان دهنده استراتژی بلندمدت چین برای کاهش نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه و سایر مناطق باشد.

اختلاف نظرها درباره امتیازات قابل توجه

مقامات و کارشناسان درباره اینکه آیا افزایش تجارت مبتنی بر یوان در خاورمیانه و سراسر جهان می تواند تهدیدی برای نقش دلار به عنوان ارز اصلی در ذخایر ارزی در اقتصاد جهانی باشد، اختلاف نظر دارند.

پل کروگمن، ستون نویس نیویورک تایمز، و برخی دیگر افراد اینطور استدلال می کنند که یوان تهدیدی برای دلار نیست. یوان که تحت برنامه های کنترل سرمایه است، نمی تواند بدون تغییر اساسی در سیاست های پولی چین با نقدینگی جهانی دلار رقابت کند. تقریبا همه معاملات مالی عمده جهانی، از جمله در بازارهای انرژی، به دلار انجام می شوند. در چند دهه اخیر 96 درصد از تجارت جهانی با دلار انجام می شده و این در حالی است که حجم معاملات جهانی مبتنی بر یوان در سال 2022 تنها 2 درصد بوده. کروگمن معتقد است که حتی اگر تهدیدی برای جایگاه دلار وجود داشته باشد، چندان جدی نخواهد بود.

برخی دیگر از تحلیلگران هستند که چنین اطمینانی ندارند. نوریل روبینی در فایننشال تایمز نوشت: «چین ممکن است مشکل کنترل بر سرمایه داشته باشد، اما ایالات متحده هم مسائل خاص خود را دارد که احتمالا جذابیت دارایی های دلاری را در میان کشورهای دشمن و دوستان نه چندان نزدیک، کاهش دهد. از جمله این مسائل، می توان به تحریم های مالی اعمالی علیه رقبا، محدودیت های سرمایه گذاری داخلی در بسیاری از بخش ها و شرکت های حساس از نظر امنیت ملی و حتی تهدید تحریم های ثانویه علیه دوستانی که موارد اولیه را نقض می کنند، اشاره کرد.»

روبینی اعتقاد دارد که یک «نظام دوقطبی ارزی» در حال ظهور است که دیر یا زود جایگاه برتر دلار را از بین خواهد برد، به ویژه اینکه ایالات متحده درگیر کسری حساب جاری دائمی است و این کسری نگرانی هایی را درباره پایداری تعهدات بین المللی امریکا ایجاد می کند.

آیا آینده دیجیتالی دلار در خطر است؟

همچنین این احتمال وجود دارد که چین در تمرکز بر بازی در زمین ارزهای دیجیتال در خاورمیانه و دیگر مناطق جهان، دلار را هدف گرفته باشد.

اگرچه ارزهای رمزنگار در سال گذشته 60 درصد از ارزش خود را از دست دادند و به رغم سقوط پایگاه تجارت ارزهای رمزنگار اف.تی.ایکس، چین همچنان به ابتکارعمل در فناوری های بلاک چین وب3 و اقتصاد مبتنی بر توکن، به ویژه در آسیا و خاورمیانه، ادامه داده است. خاورمیانه به رغم ناکامی اف.تی.ایکس و عواقب و رسوایی های مرتبط با آن، همچنان یک پایگاه یا حتی مرکز رشد فینتک (فناوری خدمات مالی) قلمداد می شود.

سلیم در این باره می گوید: «بازار فناوری خدمات مالی اسلامی هنوز نوپاست و ارزش آن در حال حاضر حدود 79 میلیارد دلار تخمین زده می شود، اما رشد سالانه آن حدود 18درصد پیش بینی شده و 6 کشور برتر در این زمینه نیز عربستان سعودی، ایران، مالزی، امارات متحده عربی، ترکیه و اندونزی هستند که در مجموع، 81 درصد از کل بازار را تشکیل می دهند.»

و ایالات متحده احتمالا توانایی پیشروی همگام با ابتکارات چینی برای به دست آوردن سهم ارزی خود از اقتصاد دیجیتال را نخواهد داشت.

براندون پوسین، یک افسر خدمات خارجی که در سفارت ایالات متحده در توکیو خدمت می کند و یک سرمایه گذار در دارایی های دیجیتال است، می نویسد: «تاثیر دلار بر آینده دیجیتال در خطر است. دارایی های دیجیتال متصل به دلار که تحت عنوان کوین (سکه) های باثبات شناخته می شوند، بازتاب دلار در اقتصاد دیجیتال هستند. اما برای نمونه، اگر یک صادرکننده منابع طبیعی اندونزیایی بتواند پول خود را از یک طریق شبکه بسته و اختصاصی با چین دریافت کند و مجبور به درگیری با دارایی های دیجیتال مرتبط با دلار امریکا مانند کوین های باثبات با پشتوانه دلار نباشد، نظام مالی ایالات متحده متضرر خواهد شد.»

بستر ژئوپلیتیک

همانطور که روبینی اشاره می کند، بحث درباره اینکه آیا دلار با چالش یوان مواجه است یا خیر، به مسائل ژئوپلیتیک از جمله تاثیر تحریم ها و محدودیت های ایالات متحده بر سرمایه گذاری در بخش فناوری های حساس نیز مربوط می شود.

همسویی ژئوپلیتیک و تجاری در حال ظهور میان چین، روسیه و ایران یکی از نمونه های جبهه گیری مشترک در برابر تحریم های ایالات متحده و نفوذ دلار است. جمعیت این سه کشور به 1.7 میلیارد نفر می رسد. کشورهای مختلف دیگری نیز در خاورمیانه، آفریقا و آسیا مانند هند، پاکستان، عربستان سعودی، عراق، سوریه و آفریقای جنوبی هم هستند که احتمالا پذیرش معاملات با ارزهای جایگزین برای تسهیل تجارت با چین یا دور زدن تحریم های ایالات متحده را دارند. این، یک بازار بزرگ برای پول چین است و ایالات متحده را در موقعیت بدی قرار می دهد.

«به تدریج، و آنگاه ناگهان»

شخصیت بیل در رمان «خورشید نیز طلوع می کند» ارنست همینگوی که در سال 1926 منتشر شد، می پرسد: «چطور ورشکست شدی؟» مایک پاسخ می دهد: «به دو طریق. ابتدا به تدریج، و سپس ناگهان.»

قانون اتفاقات در رمان همینگوی شاید با توجه به موقعیت ممتاز کنونی دلار بی ربط به نظر برسد. دلایل ساختاری زیادی برای عدم توانایی کنونی یوان چین با دلار امریکا وجود دارد. با این حال، تاریخ پر از نمونه های پیش بینی ها از فجایع اقتصادی است. اگر تهدیدی وجود داشته باشد، هنوز در مراحل ابتدایی است و نکته مهم برای امریکا همین است. مدیریت یک بحران بالقوه تا وقتی هنوز در مرحله «به تدریج» است، خیلی ساده تر از زمان ظهور «ناگهانی» بحران خواهد بود.