«بازیگر دیوانه» و بازدارندگی موثر

به قلم: سیدمحمد حسینی( سفیر سابق ایران در عربستان و کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا)

کنش نظامی صهیونیست ها در قبال عملیات وعده صادق ۲ چه خواهد بود؟ اهل فن در حوزه سیاسی و نظامی نیک می دانند که راهبرد ایران در قبال رژیم صهیونیستی لااقل پس از عملیات طوفان الاقصی «بازدارنده» بوده است و عملیات وعده صادق یک و دو نیز با هدف توقف صهیونیست ها از تداوم شرارت در قبال ایران انجام شده است. واضح است که رژیم صهیونیستی قصد دارد برای خروج از جنگ فرسایشی و بی نتیجه غزه؛ ایران را وارد جنگ کند. از آن سو ایران؛ غرق شدن رص در جنگ فرسایشی غزه را پیروزی بزرگ برای جبهه مقاومت تلقی میکند.
حملات اسرائیل به جنوب لبنان و ترور فرماندهان حزب الله و در رأس آنها شهید سیدحسن نصرالله؛ نقطه عطفی در بحران یک ساله اخیر خاورمیانه محسوب میشود. جمهوری اسلامی پس از دو ماه صبر راهبردی در قالب عملیات وعده صادق ۲ با شلیک حدود ۲۰۰ موشک بالستیک به مناطق نظامی اسرائیل؛ توان نظامی خود را به رخ کشید. اما عملیات وعده صادق ۲ هم نشان داد ایران بر راهبرد بازدارندگی خود؛ کماکان پافشاری می کند و قصد ورود به جنگ مستقیم با اسرائیل را ندارد. حالا مهمترین سوال اینجاست که:
آیا عملیات وعده صادق ۲ اسرائیل را از ادامه ماجراجویی علیه ایران باز خواهد داشت؟
برخی از تحلیلگران معتقدند همانطور که وعده صادق ۱ در عمل بازدارنده نبود؛ وعده صادق ۲ نیز بازدارنده نیست و اسرائیل با نیت خوانی که از «امتناع ایران از ورود به جنگ» انجام داده است؛ پاسخ ایران را این بار با حمله به زیرساخت ها و یا ترور شخصیت های برجسته نظامی و سیاسی ایران خواهد داد.
برخی دیگر از تحلیل گران هم معتقدند عملیات وعده صادق ۲ بازدارندگی موثری ایجاد خواهد کرد و اسرائیل یا پاسخ نظامی مستقیم به ایران نخواهد داد و یا برای حفظ آبرو، مانوری نمایشی در قالب حمله به چند نقطه کور ایران ( فاقد اهمیت استراتژیک)برگزار خواهد کرد.
برای اینکه بتوانیم رفتار اسرائیل را پیش بینی کنیم و یا اینکه میزان بازدارندگی موثر ایران در عملیات وعده صادق ۲ را بسنجیم؛ ضروری است تا تأملی بر مفهوم نظری بازدارندگی داشته باشیم.
بازدارندگی برای آنکه عمل کند و یا موفق باشد ضرورتأ باید ۵ ویژگی را در بر داشته باشد:
۱) توانایی:
برای بازدارندگی باید سلاح بازدارنده را دارا بود و به دیگر بازیگران از جمله دشمن ثابت کرد که شما دارای سلاح بازدارنده هستید. مانورهای نظامی در اصل برای اثبات توانایی به خودی و غیرخودی صورت میگیرد. ایران ثابت کرده است که دارنده انواع موشک هایی است که میتوانند از گنبدآهنین و موشک های رهگیر بالستیک عبور کنند. در عملیات وعده صادق ۲ اگر به اخبار دشمن هم استناد کنیم؛ حداقل تعداد قابل توجهی از موشک های بالستیک ایران به هدف خورده اند ضمن انکه ایران از توان اصلی موشک مخربتر خود رونمایی نکرده است. همین برای اثبات توانایی ایران کافی است. اسرائیل این پیام را دریافت کرده است که چنانچه ایران اهداف زیرساختی یا مراکز پر جمعیت را هدف بگیرد؛ عبور همین تعداد موشک برای گرفتن تلفات فاجعه آمیز از صهیونیست ها کافی است.
۲) جرأت عمل:
گاه توانایی موجود است اما جرأت استفاده از سلاح توسط بازیگر وجود ندارد. محافظه کاری؛ هراس از ورود به جنگ؛ عدم اعتماد به نفس و یا ملاحظات دیگر مانع از اقدام میشود. ایران در حمله به عین الاسد؛ وعده صادق۱ و وعده صادق ۲ ثابت کرد که در دفاع از امنیت ملی خود « مصمم و بسیار جدی » است و دچار آفت های روانی و هراس بی مورد نمی شود.
۳) انتقال پیام:
در بازدارندگی انتقال پیام بسیار حیاتی است. حریف باید به طور شفاف پیام شما را دریافت کند. ایران به خصوص در عملیات اخیر هم با موشک هم با دیپلماسی پیام هایی را مستقیم و یا با واسطه به دشمنان و کشورهایی که احیانأ با امریکا و اسرائیل قصد همکاری داشتند؛ مخابره کرد. از طرفی دیگر عبور موشک های بالستیک از سیستم پدافندی اسرائیل و هدف گرفتن مناطق نظامی؛ خود پیامی روشن و قاطع به صهیونیست ها مخابره کرد.
۴) راه های بدیل:
در بازدارندگی باید راه و یا راه بدیلی برای امتناع از جنگ مستقیم وجود داشته باشد و یا آنکه کشوری که از جنگ مستقیم امتناع می کند؛ با ابتکار عمل، راه بدیلی پیش روی حریف بگذارد. ایران در سطح منطقه ای؛ توقف جنایت های اسرائیل در منطقه؛ توقف ترور و آتش بس را به عنوان راه بدیل پیش روی صهیونیست ها گذاشته است. عدم ماجراجویی در محیط امنیتی ایران نیز راه بدیل دیگری پیش روی صهیونیست هاست تا وعده صادق ۳ عملیاتی نشود.
۵) عقلانیت طرفین:
در بازدارندگی؛ طرفین باید با محاسبات عقلایی، رفتار خود و احتمال پاسخ حریف را هزینه – فایده کنند و سپس تصمیم به اقدام جدید بگیرند. ایران با مختصات عملیات وعده صادق یک و دو؛ اهداف حمله؛ کم و کیف بکارگیری تجهیزات؛ امتناع از کشتن غیرنظامیان و … ثابت کرده که بازیگر عقلایی است.
حالا سوال اساسی اینجاست.
آیا اسرائیل هم بازیگر عقلایی است یعنی در قبال ایران هزینه – فایدهِ دقیق میکند و یا مطابق تئوری بازی ها «بازیگر دیوانه» است؟
چنانچه اسرائیل مطابق نظریه بازدارندگی در قبال پاسخ به وعده صادق ۲ هزینه – فایده و دوراندیشی کند؛ قاعدتأ نباید پاسخ جدی به ایران دهد و احتمالأ جنس پاسخ اسرائیل مانند پاسخ به وعده صادق ۱ نمایشی و برای حفظ آبرو خواهد بود اما چنانچه اسرائیل در قبال وعده صادق ۲ «بازیگری دیوانهMadman » باشد؛ آنگاه منطقه را با بحرانی عمیق تر و شاید جنگی بی پایان مواجه کند.

“انتشار نظرات کارشناسان به منظور تائید و یا عدم تائید آن ها از سوی دیپلماسی پلاس نیست.”