الوقت- پس از یک دوره پرکار دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در حوزه تبادلات بین‌المللی بویژه روابط با قاره آفریقا و نهایی شدن عضویت ایران در بریکس، حسین امیرعبداللهیان سکاندار وزارت خارجه بار دیگر دیپلماسی منطقه‌ای در پیش گرفت و با سفر به دو کشور سوریه و لبنان نقش‌آفرینی منطقه‌ای تهران را در دستور کار قرار داد.
عمده‌ترین برنامه‌های وزیر خارجه در سفر به سوریه و لبنان را تلاش برای تقویت مناسبات دوجانبه در راستای منافع متقابل و همچنین اعلام حمایت تهران از حفظ ثبات و تقویت رفاه در این کشورها و آمادگی برای نقش‌آفرینی سازنده در این راستا تشکیل می‌دهد.
نقش تسهیل‌گر ایران در روابط سوری- عربی
اولین مقصد امیرعبدالهیان و هیئت همراه او سوریه بود که در این سفر بر پیگیری روند توافقات همکاری‌های اقتصادی دو کشور در دوران پسابحران تأکید شد.
در این رابطه در کنفرانس مشترک مطبوعاتی با همتای سوری خود گفت: پیگیری توافقات روسای جمهور دو کشور در سفر اخیر آقای دکتر رئیسی به دمشق و سفر اخیر هیأت سیاسی و اقتصادی از سوریه به تهران یکی دیگر از اهداف این سفر است.
گفتنی است در اواسط اردیبهشت ماه سال جاری آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اسلامی ایران در پاسخ به دعوت رسمی بشار اسد، در راس یک هیأت بزرگ اقتصادی و سیاسی راهی سوریه شد که اولین سفر یک رئیس جمهور ایران به سوریه پس از ۱۳ بود. این سفر که توجه رسانه‌ای بالایی در منطقه ای و بین المللی به آن صورت گرفت با امضا توافقات گسترده ای در حوزه‌های مختلف همکاری‌های اقتصادی از جمله نفت و انرژی، فنی و مهندسی، مسکن، حمل و نقل ریلی و هوایی، مناطق آزاد و بخش خصوصی، ارتباطات و فناوری و زلزله و امدادرسانی و تسهیل امور زیارتی همراه بود تا مسیر برای تقویت بیش از پیش حجم مبادلات اقتصادی دو کشور در آینده نزدیک فراهم شود و نقش مهمی نیز در کاهش مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم سوریه داشته باشد.
در همین ارتباط «حسین اکبری» سفیر جمهوری اسلامی ایران در دمشق نیز در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: پیگیری مستمر توافقات صورت گرفته بین رئیس جمهور اسلامی ایران و رئیس جمهور عربی سوریه در سطوح عالی دو کشور نشان دهنده عزم دو طرف برای حرکت رو به جلو و رسیدن به نقطه مطلوب در همکاری‌ها بین دو کشور است».
در حالی که آمارهای رسمی حاکی از آن است که صادرات غیرنفتی ایران به دمشق در سال 1401 بالغ بر 147هزار تن به ارزش 244 میلیون دلار بوده است هدف‌گذاری بلندپروازانه دو کشور برای رسیدن به رقم تجارت سالانه 20 میلیارد دلار در آینده نزدیک نیاز به پیگیری مداوم اجرای توافقات اقتصادی را موجب شده است.
در همین راستا فیصل مقداد وزیر خارجه سوریه در دیدار با امیرعبداللهیان، گفت‌وگوهای انجام شده بین وزیر خارجه ایران با نخست وزیر سوریه در موضوعات اقتصادی و تجاری را حائز اهمیت دانست و ضمن ابراز خرسندی از روند همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور، از برنامه برگزاری نشست کمیسیون مشترک عالی دو کشور استقبال کرد.
همچنین به نظر می‌رسد ایفای نقش تسهیل‌کننده در روند بهبود مناسبات سوریه با جهان عرب پس از بازگشت این کشور به اتحادیه عرب، از دیگر محورهای کلیدی مذاکرات امیرعبداللهیان با مقامات سوری در سفر اخیر بوده است.
در همین ارتباط امیرعبداللهیان گفته بود: با توجه به تحولات جدید در منطقه و صفحه جدید و مثبت روابط که در منطقه شاهد آن هستیم، سفری که اخیرا به عربستان سعودی داشتم و از مقامات عربستان سعودی اظهارات مثبتی را در ارتباط با سوریه دریافت کردم، امروز در دمشق هستیم تا درباره این مسائل و همچنین موضوعات مورد علاقه دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو داشته باشیم.»
تأکید وزیر خارجه بر سفر به عربستان و مذاکرات با مقامات سعودی در شرایطی است که علی رغم ازسرگیری روابط دمشق و ریاض اما سعودی‌ها همچنان از معرفی سفیر خود در خاک سوریه امتناع کرده و همکاری‌های اقتصادی مورد انتظار دمشق با این کشور پیشرفت چندانی نداشته است تا جایی که این موضوع در هفته‌های موحب گلایه مندی مقامات سوری را در پی داشته است.
در این شرایط به نظر می‌رسد امیرعبداللهیان با در میان گذاشتن جزئیات گفتگوهای خود با مقامات سعودی برای تقویت پل ارتباطی میان دمشق و ریاض و از میان برداشتن موانع احتمالی به مذاکره با دولتمردان سوری پرداخته است.
پرونده‌های مهم در سفر به لینان
تور کوتاه منطقه ای امیرعبداللهیان با سفر به لبنان به پایان می‌رسد جایی که موضوعات بسیار مهمی در دستور کار مذاکرات وزیر خارجه با مقامات بیروت به چشم می‌خورد.
از یکسو ورود امیر عبداللهیان به بیروت درست در یک سالگی شروع بن بست سیاسی لبنان (31 اکتبر 2022) برای انتخاب رئیس جمهور جدید روی داده است جایی که از آبان ماه سال گذشته با پایان یافتن مهلت قانونی دوران ریاست جمهوری میشل عون تاکنون جریانات سیاسی لبنانی به دلیل اختلافات عدیده در انتخاب فرد جایگزین برای عون ناکام مانده اند و در نتیجه فرایند سیاسی در این کشور برای تشکیل کابینه جدید ناقص مانده است و لبنان عملاً با دولت پیشبرد امور در حال اداره شدن است.
برای انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور، یک نامزد باید یا در دور اول اکثریت دو سوم را کسب کند یا در دور دوم یا بعدی اکثریت ساده را کسب کند، این در حالی است که هیچ یک از جریان های سیاسی دارای اکثریت لازم نبوده و تاکنون نیز نتوانسته اند در میان نمایندگان مستقل به یک گزینه مشترک برسند.
طبق قانون اساسی سهمیه ای لبنان، رئیس جمهور باید مسیحی باشد و در حال حاضر دو نفر یعنی “سلیمان فرنجیه” و “جهاد آزور” برای ورود به کاخ بعبدا مطرح هستند.
حامیان احزاب «آزاد میهنی»، نیرو‌های لبنانی، «کتائب»، حزب سوسیالیست مترقی و چندین نماینده مستقل از «جهاد آزور»، وزیر دارایی سابق حمایت می‌کنند.
اما حزب الله و جنبش «امل» از «سلیمان فرنجیه»، رئیس حزب «مرده» حمایت می کنند.
امیرعبداللهیان پس از ورود به بیروت در کنفرانس خبری با اشاره به اهداف سفرش به لبنان در جمع خبرنگاران، گفت: جمهوری اسلامی ایران جز خیر و صلاح و ثبات و آرامش برای لبنان نمی‌خواهد. در گفت‌وگو با مقامات عالی‌رتبه لبنان، از آنها دعوت خواهم کرد از طریق تفاهم و گفت‌وگو هر چه سریع‌تر نسبت به انتخاب رئیس جمهور اقدام کنند.»
وزیر امور خارجه با تأکید بر اینکه این مردم و رهبران فهیم لبنان هستند که باید نسبت به انتخاب رئیس‌جمهور تصمیم بگیرند، گفت: معتقد هستیم که رهبران و مردم لبنان از درایت لازم برای اتخاذ تصمیم سیاسی درانتخاب رئیس جمهور و تکمیل این وضعیت سیاسی برخوردار هستند و ما همواره بهترین‌ها را برای دولت، ملت، ارتش و مقاومت لبنان از خدای سبحان خواستاریم.
عبداللهیان در آخرین سفر خود به بیروت در آوریل گذشته نیز تأکید کرده بود که: «ایران همیشه از انتخاب رئیس جمهور جدید این جمهوری حمایت می کند و هر شخصیت برجسته لبنانی که بر اثر اجماع به ریاست جمهوری برسد، مورد استقبال ما قرار خواهد گرفت».
همانند گفتگوهای امیرعبداللهیان در دمشق، رد پای تأثیرات سفر ماه گذشته او به عربستان سعودی بر مذاکرات با مقامات لبنانی نیز به چشم می‌خورد به صورتی که به نظر می‌رسد ریاض و تهران به عنوان دو بازیگر ذی نفوذ در تحولات لبنان برای کمک به خروج این کشور از بن بست سیاسی موجود توافقاتی صورت داده اند که این موضوع طبیعتاً با استقبال لبنانی‌ها مواجه می‌شود.
در همین راستا امیرعبداللهیان با درخواست کمک از همه کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای کمک به بهبود وضعیت اقتصاد لبنان در چارچوب همکاری‌های همه جانبه اقتصادی و تجاری، گفت: «در گفت‌وگوهایی که با مقامات عربستان انجام شد، عبارات مثبت و سازنده‌ای را از مقامات عربستان در خصوص کمک به وضعیت لبنان شنیده‌ایم. ما همه کشورها را به کمک و همکاری‌های اقتصادی با لبنان دعوت می‌کنیم و جمهوری اسلامی ایران به حمایت‌های قوی خود از لبنان ادامه خواهد داد.»
اما از بعدی دیگر توجه به تقویت روابط دوجانبه با لبنان موضوع دیگری است که در راس برنامه‌های هیئت ایرانی در بیروت به چشم می‌خورد.
پنجمین بازدید رسمی امیرعبداللهیان از لبنان از زمان به دست گرفتن سکان وزارت خارجه با رویدادی مهم در این کشور همزمان شده است و آن آغاز مرحله حفاری اکتشاف نفت و گاز در مرزهای دریایی لبنان در بلوک شماره 9 بوده است که به ثمر رسیدن آن برای دولت و مردم این کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است. لبنان در سالهای اخیر با بحران عدیده مالی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند و دولتمردان این کشور امیدوارند که بهره برداری از منابع زیرزمینی بتواند گره‌گشای مشکلات اقتصادی لبنان شود.
این رویداد در شرایطی در لبنان جشن گرفته می‌شود که ایران از سابقه و توانمندی بالایی در دانش و فناوری استخراج نفت و گاز برخوردار بوده و متخصصان و شرکت‌های ایرانی به رقابت با مطرح ترین شرکت‌های نفتی بین المللی می‌پردازند. اخیراً راه اندازی سکوی استخراج گاز در فاز 12 پارس جنوبی به دست شرکت‌های داخلی رویداد مهمی بود که توانمندی بالای شرکت‌های ایرانی را در این حوزه برای جهانیان به نمایش گذاشت و با این پتانسیل مطمئناً لبنانی‌ها می‌توانند بر روی آمادگی ایران برای مشارکت در استخراج نفت و گاز حساب ویژه باز کنند.
پیش از این نیز وزیر امور خارجه ایران در سفر به بیروت و ارائه و پروژه های پیشنهادی متعددی را برای حمایت از بخش های حیاتی اقتصادی و زیرساختی لبنان به ویژه در حوزه انرژی، با اعلام آمادگی برای ساخت دو نیروگاه تولید برق در مدت زمان حداکثر 18 ماه، ارائه کرده بود.
