دموکراسی نیم بند پارلمانی در شیخ نشین کویت سرانجام با چالشی جدی روبرو شد و به تازگی امیر کویت٬ پس از ماهها اختلافات سیاسی، در یک نطق تلویزیونی اعلام کرده است که «به‌خاطر منافع مردم» پارلمان این کشور را منحل می‌کند. شیخ مشعل الاحمد الجابر الصباح٬ با اشاره به اینکه اختلافات اخیر در صحنه سیاسی « منافع کشور و مردم را به خطر انداخته است» گفت: «ما نمی‌توانیم سکوت کنیم، بنابراین باید تمام اقدامات لازم را برای تامین منافع کشور و مردم انجام بدهیم».
به‌گفته شیخ الجابر الصباح: «منافع مردم بالاتر از همه و امانتی بر گردن ماست». امیر کویت همچنین اظهار کرد که هرگز اجازه نمی‌دهد تا «استفاده نادرست از دموکراسی» دولت این کشور را نابود کند. او همچنین اجرای برخی از مواد قانون اساسی را به مدت چهار سال تعلیق کرد. تلویزیون دولتی کویت گزارش داده که اختیارات مجلس، بر عهده امیر و کابینه این کشور خواهد بود.
انحلال پیش از افتتاح
پارلمان 2024 که به تازگی منحل شده است، اخیراً انتخابات آن برگزار شده بود. این پارلمان، نخستین پارلمانی بود که پیش از برگزاری و جلسه افتتاح آن، که قرار بود سه شنبه 14 آوریل باشد، منحل شده است. این جلسه قرار بود پیش از این برگزار شود اما با فرمان امیر کویت براساس ماده 106 قانون اساسی به تعویق افتاد و طیف گسترده‌ای از نمایندگان به این تصمیم اعتراض کردند و خواستار برگزاری جلسه در موعد مقرر براساس ماده 87 قانون اساسی شدند. براساس این ماده، نخستین جلسه پارلمان کشور باید طی مدت حداکثر دو هفته از موعد انتخابات برگزار شود.
این دومین بار است که جلسه افتتاح پارلمان به تعویق افتاد و نمایندگان اعتراض کردند، اما اکنون اعتراض نمایندگان نیز بی فایده است، چون پارلمان با فرمان امیری منحل شده است.
کدام یک از اصل‌های قانون اساسی تعلیق شد؟
یکی از اصل‌های قانونی تعلیق شده اصل 51 قانون اساسی کویت است. این اصل تصریح می‌کند مسئولیت قوه مقننه برعهده امیر و پارلمان این کشور است.
اصل 56 و 71 قانون اساسی نیز معلق شد. بر اساس اصل 71، مراسم تعیین وزرای انتخاب‌شده، باید ظرف 16 روز پس از تاریخ صدور حکم، در پارلمان برگزار شود. امیر کویت همچنین اصل 79 قانون اساسی را به صورت موقت معلق کرد. بر اساس این اصل، تصویب هر قانونی در این کشور منوط به تصویب در پارلمان و تایید امیر کویت است.
از دیگر مفاد قانونی تعلیق شده اصل 107 قانون اساسی است که به امیر کویت اجازه می‌دهد با ذکر دلیل پارلمان را منحل کند. بر اساس این قانون، امیر کویت نمی‌توانست برای دومین بار پارلمان را دوباره با همان دلایل قبلی منحل کند. این اصل معلق‌شده تصریح می‌کرد، در صورت اعلام انحلال پارلمان به‌دست امیر کویت، انتخابات جدید باید ظرف مدت حداکثر دو ماه از تاریخ انحلال برگزار شود. از دیگر بندهای تعلیق شده اصل 174 و 181 قانون اساسی است. بر اساس اصل 174، امیر کویت و یک سوم اعضای پارلمان حق اصلاح قانون اساسی را دارند. اصل 181 نیز تصریح می‌کند تا زمانی حکومت نظامی در کشور اجرا نشود، هیچ یک از اصل‌های قانون اساسی نمی‌تواند معلق شود.
دموکراسی نیم بند کویت
مجلس کویت در میان همه نهادهای انتخابی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس بیشترین قدرت را دارد و نمایندگان تا پیش از رسیدن شیخ مشعل الاحمد الصباح به قدرت، آشکارا از خاندان حاکم انتقاد می‌کرند. در عین حال براساس قانون اساسی این کشور، امیر کویت می‌تواند حرف آخر را در امور سیاسی بزند و قدرت نسخ مصوبه‌های مجلس یا تعطیلی آن را دارد.
بحران‌های سیاسی در کویت بر تشکیل دولت در این کشور نیز بازتاب داشته است، در میان 45 دولتی که طی 62 سال از نخستین دولت در سال 1962 تشکیل شد، تنها 14 دولت از 1962 تا حمله به کویت تشکیل شد و از زمان آزادسازی کویت تا به امروز نیز 31 دولت تشکیل شده که 17 دولت آن از سال 2012 تاکنون است و قرار است احمد عبدالله الاحمد الصباح، چهل و ششمین دولت در تاریخ این کشور را پس از آنکه 15 آوریل به عنوان نخست وزیر تعیین شد، تشکیل دهد.
در طول این سال‌ها تنها 4 نخست وزیر توانستند از سال‌های 1963 تا 2006 دولت تشکیل دهند اما پس از آن نخست وزیران از خاندان حاکم بر کشور دولت را تشکیل دادند. ناصر المحمد الاحمد الصباح، از 2006 تا 2011 نخست وزیر کویت بوده و 7 دولت تشکیل داده و پس از آن جابر المبارک الحمد الصباح، از سال 2011 تا 2019 نخست وزیر بوده و او نیز 7 دولت تشکیل داده اما صباح الخالد الحمد الصباح از سال 2019 تا 2022 نخست وزیر بوده و 4 دولت تشکیل داده است. احمد نواف الاحمد الصباح از اوت 2022 تا دسامبر 2023 نخست وزیر کویت بود، محمد صباح السالم الصباح از ژانویه تا آوریل 2024 نخست وزیر بود و او نخست وزیری است که کمترین مدت در این منصب مانده است و پس از او نیز احمد عبدالله الاحمد الصباح، قرار دولت جدید را تشکیل دهد.
دوبار انحلال مجلس در کمتر از ۳ ماه
شیخ مشعل الاحمد الصباح امیر کویت پس از درگذشت شیخ نواف احمد جابر صباح ۸۶ ساله در آذر ماه سال گذشته، به قدرت رسید.
امیر جدید کویت حدود سه ماه پس از به قدرت رسیدن، در بهمن ۱۴۰۲ پس از آنکه ادعا شد یکی از نمایندگان پارلمان به او توهین کرده، مجلس را منحل کرد. در قانون کویت طرح هرگونه انتقادی درباره امیر ممنوع است. انتخابات پارلمانی کویت در فروردین ماه برگزار شده بود اما سرانجام این مجلس هم توسط امیر منحل شد.
15 انحلال پارلمان از زمان حمله عراق
کویت طی سه دهه اخیر، روی ثبات سیاسی را به خود ندیده و از زمان آزادسازی آن پس از حمله عراق در سال 1991، شاهد تشکیل 15 پارلمان بود به گونه‌ای که تقریباً هر دو سال یک انتخابات برگزار شده است و تنها 3 پارلمان توانسته به طور کامل فعالیت کند یعنی در سال‌های 1992، 1999 و 2016. این در حالی است که پارلمان‌های دیگر در سال‌های 1996، 2003، 2006، 2008، 2009، 2013، 2020، 2023 و 2024 منحل شدند.
در دهه اخیر 3 پارلمان نیز باطل شد که نخستین آن ژوئن 2012 و آخرین آن پارلمان 2022 بود. این دو پارلمان در حالی باطل شد که اکثریت اپوزیسیون توانسته بودند به پارلمان راه یابند و اپوزیسیون نیز انتخابات را تحریم کرده بود در نتیجه از میزان مشارکت کاسته شد.
کارشناسان کویتی چه می گویند؟
«عبدالله الغانیم»، استاد علوم سیاسی دانشگاه کویت معتقد است که انحلال مجلس شورای ملی و تعلیق برخی از مواد قانون اساسی تعجب آور نیست، زیرا امیر در جریان اعلامیه سلطنتی با مجلس قبلی دچار تنش شده بود. امیر این کشور در 20 دسامبر گذشته نیز گفته بود که یک برنامه ریزی پوچ و بی هدف وجود دارد که در دوره قبل اتفاق افتاده است. امیر کویت در آن زمان خواستار توجه به مسائل مورد توجه شهروندان توسط پارلمان شد، اما هیچ پاسخی دریافت نکرد و آن را منحل کرد. این کارشناس کویتی همچنین افزود که فضای سیاسی کشور به بن بست رسیده و تلاش برای اصلاحات با توجه به شرایط منطقه ای به یک ضرورت تبدیل شده است/ الوقت
