انتقال آرام قدرت در کویت

پایگاه تحلیلی الوقت – روز شنبه با درگذشت امیر کویت قدرت در این شیخ نشین 4.5 میلیون نفری خلیج فارس به طور خودکار به ولیعهد او انتقال یافت. دیوان پادشاهی کویت روز شنبه ۱۶ دسامبر (۲۵ آذر) از درگذشت شیخ نواف احمد جابر الصباح، امیر این کشور در سن ۸۶ سالگی خبر داد. علت درگذشت او بر اثر بیماری عنوان شده است. او از سال ۲۰۲۰ به این مقام رسیده بود. جانشین او، شیخ مشعل احمد جابر الصباح امیر جدید کویت اعلام شده است.

این انتقال قدرت براساس قانون اساسی کویت صورت گرفت. از زمان اعلام استقلال کویت از انگلیس در سال 1961، کویتی‌ها در چند نوبت قانون اساسی خود را تغییر داده‎اند.  قانون اساسی این شیخ نشین در 11 نوامبر 1962 به تصویب رسید و در آن دولت کویت یک نظام سیاسی در منطقه خلیج فارس به عنوان یک پادشاهی مشروطه با پارلمان منتخب و آزادی مطبوعات و عقاید توصیف کرده است.

سیستم دولتی در کویت

کویت یک امیرنشین موروثی است که در آن قدرت به یک شاهزاده از فرزندان شیخ مبارک الصباح محدود می شود. مشخصه کویت یک نظام پارلمانی است که توسط مجلس ملی نمایندگی می شود و این ویژگی سبب شده تا نظام سیاسی کویت متفاوت از دیگر شیخ نشینان جنوب خلیج فارس باشد. در ماده ششم قانون اساسی کویت آمده است که «نظام حکومتی در کویت دموکراتیک است و در آن حاکمیت متعلق به ملت است که منشأ همه قدرت‌ها است.» قانون اساسی کویت همچنین تصریح می کند که امیر «رئیس دولت است و شخص او مصون از نظارت نیست.»

بر اساس اصل 60، امیر قبل از اعمال صلاحیت های خود در جلسه ویژه مجلس شورای ملی سوگند یاد می کند و در آن می گوید: «به خدای متعال سوگند یاد می کنم که به قانون اساسی و قوانین کشور احترام بگذارم، از قانون اساسی دفاع کنم. آزادی ها، منافع و اقتصاد مردم و استقلال ملت و تمامیت اراضی آن را حفظ  کنم.»

امیر کویت در مقام رئیس دولت است و دارای اختیارات عالی متعددی در حوزه قانون گذاری، اجرایی و قضایی است که این اختیارات با سازمان های مربوطه  مشترک است. قوه مجریه توسط امیر و هیئت وزیران که متشکل از 16 وزیر است نمایندگی می شود و قانون اساسی مقرر می دارد که تعداد وزرا نباید از یک سوم تعداد اعضای منتخب مجلس (یعنی 16 وزیر) تجاوز کند.

قانون اساسی همچنین به امیر این حق را می دهد که نخست وزیری را تعیین کند تا نخست وزیر نیز وزیران دولت خود را منصوب کند. در عین حال، دولت و کابینه نخست وزیر نیازی به رأی گیری توسط مجلس ملی کویت ندارد، بلکه تأیید امیر کافی است.

در گذشته ریاست شورای وزیران همیشه در دست ولیعهد بود، اما در 13 جولای 2003  تغییر  کرد و نخست وزیر رئیس شورای  وزیران شد.

قوه مقننه نیز توسط مجلس ملی که متشکل از 50 عضو است و برای چهار سال انتخاب می شوند. تعدادی از اعضای مجلس ملی نیز توسط امیر منصوب می‌شوند.

مرجع قضایی کویت نیز متشکل از شورای عالی قضایی و دادگاه ها در تمامی سطوح است.

قانون اساسی همچنین شرایطی را برای امیر برای اعمال اختیارات خود مشخص کرده که اگر او این شرایط را نداشته باشد، صلاحیت امیری را از دست خواهد داد، این شرایط شامل این موارد است: سالم، مسلمان و فرزند مشروع از پدر و مادر مسلمان.

در صورتی که امیر یکی از این شرایط را از دست بدهد، هیأت وزیران (پس از احراز این امر) باید فوراً موضوع را برای بررسی در یک جلسه سری ویژه به مجلس شورای ملی ارائه کند.

امیر همچنین دارای معاونانی  است که در صورت غیبت وی به فعالیت می پردازند. امیر کویت همچنین دارای قائم مقام است که در جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی ملزم به سوگند مندرج در اصل 60 با عبارت «و وفاداری به امیر» است.

اگر پست امیر خالی شود، ولیعهد را امیر می نامند، اما اگر ولیعهد هنوز تعیین نشده باشد، شورای وزیران اختیارات امیر را برای ریاست دولت بدست خواهد گرفت و سپس امیر جدید منصوب خواهد شد. در سال 2006 پس از فوت امیر وقت کویت، «صباح الاحمد الجابر الصباح» که نخست وزیر بود، اما ولیعهد نبود، با دعوت مجلس ملی  به امیری  منصوب شد. در عین حال بر اساس ماده چهار قانون اساسی کویت، «ولیعهد باید حداکثر ظرف مدت یک سال پس از شروع بکار امیر جدید، منصوب شود.» انتصاب ولیعهد به دستور امیر و بر اساس توصیه امیر و بیعت مجلس ملی خواهد بود.

در صورتی که امیر طی یکسال برای خود ولیعهد انتصاب نکند، امیر حداقل 3 نفر از فرزندان مبارک الصباح را به مجلس ملی توصیه می کند و مجلس با یکی از آنها به عنوان ولیعهد بیعت خواهد کرد. ولیعهد نیز باید دارای عقل سلیم، عاقل و فرزندی مشروع از والدین مسلمان باشد، همان شرایطی که برای امیر کشور نیز الزامی است.

کارنامه شیخ نواف

«شیخ نواف»، امیر فقید کویت در یکی از سخت ترین بحران های اقتصادی، اقتصاد این کشور را رهبری کرد. او در سال 2021 موفق به برگزاری یک گفتگوی ملی با گردهمایی قوای مقننه و مجریه شد.

در طول سه سال حکومت شیخ نواف، کویت قراردادهای سیاسی، نظامی و اقتصادی زیادی امضا کرد. بیش از 3 سال پس از آن که وی در سال 2020 امیرنشین کویت را بر عهده گرفت، او در سن 86 سالگی درگذشت.

شیخ نواف در سال 2006 به عنوان ولیعهد معرفی شد و در سال 2020 جانشین برادر ناتنی خود شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح شد که در سپتامبر همان سال در سن 91 سالگی درگذشت.

امیر کویت اقتصاد این کشور را در طول بحران اقتصادی ناشی از همه گیری کرونا، کاهش قیمت نفت و کاهش رتبه اعتباری از سوی آژانس های رتبه بندی اعتباری به کویت رهبری کرد.

شیخ نواف در سال 1937 به دنیا آمد، وی پنجمین پسر شیخ احمد الجابر الصباح، حاکم فقیدی است که از سال 1921 تا زمان مرگش در سال 1950 رهبری کویت را بر عهده داشت.

از جمله برجسته ترین مناصبی که شیخ نواف در طول دوران کاری خود داشت، سمت ولیعهد در 20 فوریه 2006 و برای حدود 14 سال و قبل از آن معاونت اول نخست وزیری و وزیر کشور در 16 اکتبر 2003 بود.  وی همچنین در طول زندگی خود سمت وزیر دفاع و وزارت کشور را نیز برعهده گرفته بود.

شیخ نواف در مسائل سیاسی داخلی نیز کارنامه موفقی داشت و در سپتامبر 2021 برگزاری گفت‌وگوی ملی که مقامات مقننه و مجریه را گرد هم می‌آورد، به منظور ایجاد فضایی برای اتحاد تلاش‌ها، تقویت همکاری‌ها و هدایت همه نیروها و توانایی‌ها دنبال کرد.  امیر پیشین کویت در دوران حکومت خود، مایل به عفو کسانی بود که به احکام زندان محکوم شده بودند.

از نظر منطقه ای نیز، شیخ نواف آل احمد به سلف خود، در تکمیل فرآیند میانجیگری کویت در اتحاد مجدد خلیج فارس که ماه ها بعد با توافق در عربستان سعودی به اوج خود رسید، ادامه داد.

در زمینه اقتصادی نیز آخرین توافقات در سفر ولیعهد کویت به چین و دیدار وی با رئیس جمهور این کشور در 31 شهریور به امضا رسید. این تفاهم نامه ها شامل یادداشت تفاهم همکاری در زمینه سیستم انرژی الکتریکی و توسعه انرژی های تجدیدپذیر و تفاهم نامه همکاری در پروژه بندر مبارک الکبیر بود.

از نظر نظامی، مهمترین توافقات نظامی، قرارداد خرید هواپیماهای بدون سرنشین Bayraktar “TB2” با ترکیه از طریق مذاکره مستقیم بود. در ژوئن گذشته، ارتش کویت قراردادی را با طرف ترکیه برای تامین سیستم هواپیمای بیرقدار TB2 ترکیه به ارزش 367 میلیون دلار از طریق مذاکره مستقیم بین دولت‌های دو کشور برای ارتقای توان دفاعی ارتش اعلام کرد.