Sabena Seddiqi در رسانه آمریکایی المانیتور نوشت: چین با امضای قرارداد مشارکت راهبردی جامع ۲۵ ساله با ایران که دو سال پیش منعقد شد، قرار است در مورد همکاری‌های اقتصادی بیشتر گفتگو کند. اما در بیشتر موارد، همزمان با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، اوضاع مبهم باقی می‌ماند.
شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین ماه گذشته با ورود به عربستان سعودی در یک سری جلسات با رهبری کشور‌های خلیج‌فارس شرکت کرد و متعهد شد که یک «چارچوب امنیتی جمعی» برای برقراری ثبات در منطقه ایجاد کند. پس از نشست شی جین پینگ با رهبران عرب، بیانیه مشترکی نیز صادر شد که شریک استراتژیک پکن یعنی ایران را با ابراز همبستگی با درخواست‌های برخی کشور‌های منطقه ای، تضعیف کرد.
در گذشته، پکن فاصله خاصی را از درگیری‌ها در خاورمیانه حفظ می‌کرد، اما بیانیه مشترک به وضوح از ادعا‌های ارضی امارات حمایت می‌کند.
رهبران بر حمایت خود از همه تلاش‌های صلح‌آمیز، از جمله ابتکار و تلاش امارات متحده عربی برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز در موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه تاکید کردند.
قابل درک است که دخالت پکن در این مناقشه انتقاد ایران را برانگیخت. چانگ هوا، سفیر چین در تهران، چند روز پس از اجلاس سران برای اگاهی از «نارضایتی شدید» ایران احضار شد و محمد کشاورززاده، نماینده ایران در چین نیز یادداشت اعتراض آمیزی به پکن تسلیم کرد.
به همکاری چین و امارات متحده عربی، حمایت مشترک آنها از نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در هفته گذشته برای گفتگو درباره بازدید جنجالی وزیر راست افراطی اسرائیل از یک مکان مقدس در اورشلیم بود.
با این وجود، در برابر این روابط میان خلیج فارس و چین، سیاست خارجی تهران گزینه‌های محدودی دارد.
برای اولین بار، چین تلاش کرده است یکی از شرکای استراتژیک خود را به قیمت شریک دیگر خشنود کند و از سیاست توزان بین عرب‌های خلیج فارس و ایران فاصله گرفت.
حمیدرضا عزیزی، عضو یک موسسه مطالعاتی در آلمان، به المانیتور گفت که موضع چین در مورد جزایر سه گانه به شکلی بی سابقه بر روابط ایران و چین تأثیر می‌گذارد.
وی افزود: «پکن و مسکو می‌دانند که ایران هیچ جایگزینی ندارد…. این نقطه عطفی بین تهران و پکن بود، نقطه عطفی تنزل مشارکت استراتژیک به نوعی نقش اتکا بر چین.»
البته همچنان نشانه‌هایی از روابط بهتر بین تهران و پکن وجود دارد. در این راستا، اولین خط کشتیرانی که چین را به بندر چابهار ایران متصل می‌کند، در ماه جاری با پهلوگیری یک کشتی کانتینری در بندر جنوبی ایران افتتاح شد. چندی پیش چین اولین سرکنسولگری خود را در بندرعباس افتتاح کرد.
اما به دلایل مختلف، پکن نیز طرح B خود را کلید زده است. یکی از دلایل این است که کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس تحت تحریم نیستند و بازاری باثبات برای سرمایه گذاری باقی می‌مانند. شکست مذاکرات برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به ایران آسیب رسانده است.
با قرارگیری احیای برجام در هاله‌ای از ابهام، آینده برای ایران نامشخص است و اجرای توافق ۲۵ ساله تقریبا غیرممکن است.
عزیزی می‌گوید: احتمالاً شاهد تحریم‌های بین المللی علیه ایران خواهیم بود و در نتیجه شرکت‌های چینی تلاش خواهند کرد که از تحریم‌های ثانویه در امان بمانند.
او افزود: چشم انداز وجود ثبات جهت سرمایه گذاری روشن نیست و ایران در حال خارج شدن از رادار چین برای انجام تجارت است. از آنجایی که کشور‌های خلیج فارس سیاست خارجی متعادلی دارند، گزینه‌های جالب تری برای تجارت هستند.
ایران اگر روابط بهتری با غرب داشت می‌توانست از سیاست «نگاه به شرق» خود دور شود، اما فضای کمی برای مانور باقی مانده است.
یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلام آباد که به شرط ناشناس ماندن با المانیتور صحبت می‌کرد، گفت که سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی «در تهران از چشم‌ها پنهان نمانده است».
کمال خرازی رئیس شورای روابط خارجی ایران ماه گذشته گفت که موضع چین در مورد تمامیت ارضی ایران در رابطه با جزایر اشتباه بوده و آن را با موضوع تایوان مقایسه کرد.
به نظر می‌رسد تهران و چین احتمالاً روابط خود را بدون قطع کردن ادامه خواهند داد.
این دیپلمات اروپایی گفت: «ایران هیچ علاقه‌ای به تضعیف این روابط باتوجه به انزوای بین‌المللی خود ندارد. وی افزود، پوشش مطلوب رسانه‌های چینی از سرکنسولگری در بندرعباس «نشانگر تمایل برای غلبه بر سوء تفاهم‌های فوق‌الذکر است.»
هو چونهوا معاون نخست وزیر چین پس از سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی، به طور قابل پیش بینی، در تلاش برای بهبود شرایط، از امارات و ایران بازدید کرد. هو در تهران راه‌های تقویت مشارکت استراتژیک جامع ۲۵ ساله را مورد بحث و بررسی قرار داد.
با این وجود، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در دیدار با هو، «نارضایتی» خود را ابراز کرد و خواستار «جبران» موضع اخیر چین شد.
یک پاسخ
سلام
چین در گذشته نیز با همین احتیاط امروزی با ایران در حال همکاری بود زیرا در بخشی از حاکمیت ایران و همچنین جامعه ایرانی علاقه ای برای ارتباط تنگاتنگ و راهبردی با شرق وجود ندارد و همه توجهات به غرب است.
لذا در این زمینه چین و حتی روسیه بر اساس رفتار سیاست خارجی ایران در دولت های مختلف که متفاوت است در شک و تردید بسر می برند و از بازی آینده ایران اطلاع دقیق برای تنظیم روابط خود ندارند.
یادمان نرفته در جریان نهایی شدن توافق برجام که نه به بار و نه به دار بود آقای ظریف چنان مست گپ و گفت با همتایان غربی خود بود که همتایان روسی و چینی خود را تحویل نمی گرفت و با سردی با آنها برخورد می کرد.
یا آن استقبال کم رنگ از رئیس جمهور چین توسط دولت و شخص جناب روحانی را شاهد بودیم.
اگر الان تتمه ای از روابط بین چین و ایران وجود دارد ترمیمی بود که رهبری با اعزام آقای لاریجانی به چین آن را احیا کرد.
از قدیم گفته اند پاسخ کلوخ اندازی سنگ اندازی است. لذا چین گناهی ندارد مشکل را باید در درون خودمان جستجو کنیم.