منبع: سیاق
مرکز ترانزیتی در جاده ابریشم، موقعیت استراتژیک در دریای خزر، همسایگی با روسیه، ایران، ارمنستان و گرجستان و دسترسی تجاری آسان به چین، آسیای میانه و اروپا مزیت‌های اقتصاد آذربایجان است که قبل از کشف نفت و گاز نیز وجود داشته‌اند.
طبق گفته مارکوپولو اولین استخراج صنعتی نفت در آذربایجان در سال ۱۸۴۶ انجام شد. نفت شبه جزیره آبشرون را برای گرما می‌سوزاندند و به خاورمیانه صادر می‌کردند.
از زمان استقلال آذربایجان در سال ۱۹۹۱، صنعت و جمعیت بیشتر در شبه جزیره آبشرون متشکل از باکو، سومقاییت و شهرهای اقماری متمرکز شده است که به ذخایر نفت و گاز دریای خزر نزدیک‌اند.
این میادین نفتی ۹۰ درصد صادرات کشور و تقریباً دو سوم کل درآمد بودجه را تشکیل می‌دهند.
پس از جنگ اول قره‌باغ که در سال ۱۹۹۴ به پایان رسید، صادرات سوخت در آذربایجان رونق گرفت. از آن زمان، آذربایجان تلاش کرده است که اقتصاد خود را متنوع کرده و وابستگی‌اش به صادرات نفت و گاز را کاهش دهد.
به اعتقاد سارا مایکل، مدیر بخش آذربایجان در بانک جهانی، آذربایجان باید بر تنوع‌بخشی به اقتصاد، تقویت نوآوری و توسعه سرمایه طبیعی و انسانی تمرکز کند.
نابرابری و فقر روستایی
فقر از ۴۹ درصد در سال ۲۰۰۴ به ۴.۹ درصد در سال ۲۰۱۴ کاهش یافت، اما نابرابری همچنان پابرجاست. طبق گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۱، فقر روستایی در آذربایجان بیش از دو برابر هر کشور دیگری در اروپا و آسیای میانه است که نشان دهنده اختلاف شدید طبقاتی است.
درحالی‌که بیش از ۴۰ درصد از جمعیت در کشاورزی کار می‌کنند، این بخش تنها ۵.۷ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد که علت آن توسعه نیافتگی صنایع تبدیلی کشاورزی، دسترسی محدود به منابع مالی، ارتباطات ضعیف بازار و فقدان مهارت و دانش کشاورزی مدرن است.
مهاجرت نیروی کار تحصیل‌کرده و ماهر از مناطق روستایی به باکو یا سایر کشورها شکاف سرمایه انسانی بین جمعیت شهری و روستایی را بیشتر می‌کند. بیش از یک میلیون آذربایجانی برای تحصیل و کار به روسیه، ترکیه، اتحادیه اروپا، اوکراین، اسرائیل، آسیای میانه و جاهای دیگر مهاجرت کرده‌اند.
به گفته روشن آقایف، اقتصاددان مؤسسه تحقیقاتی باکو، اگر بخش فعال و پویای جمعیت به پایتخت سرازیر شود، توسعه مناطق به طور قابل‌توجهی ضعیف می‌شود. مهاجران مصرف‌کننده هستند. با گسترش مهاجرت داخلی، مناطق مزیت خود را به‌عنوان بازار از دست می‌دهند.
چشم‌انداز
در سال ۲۰۲۲ تورم به ۱۳.۹ درصد رسید و رشد اقتصادی و تولید نفت کاهش یافت. تورم در سپتامبر ۲۰۲۳ تا ۱۰ درصد پیش رفت. بانک توسعه آسیایی پیش بینی می کند که آذربایجان با ۲.۲ درصد کمترین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را در میان کشورهای آسیای میانه و قفقاز خواهد داشت.
در نیمه اول سال ۲۰۲۳ مصرف خانوار ۵.۱ درصد افزایش یافت ، اما ادامه تورم دو رقمی ممکن است درآمد و مصرف واقعی را کاهش دهد.
اگرچه جنگ در اوکراین علاقه غرب را به آذربایجان به‌عنوان منبع انرژی و به‌عنوان یک حلقه کلیدی در کریدور میانی برای دورزدن روسیه افزایش داده است، اما درمورد تحقق ظرفیت‌های این مسیر هنوز نگرانی‌های جدی وجود دارد.
از زمانی که آذربایجان کنترل مناطق قره‌باغ کوهستانی و اطراف آن را در جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ به دست گرفت، تلاش‌های گسترده ای برای بازسازی مناطق آسیب دیده قره‌باغ صورت گرفته است. سرمایه‌گذاری بالای دولت از جمله در خطوط لوله، نیروگاه‌های برق آبی، و مرمت اماکن تاریخی در قره‌باغ رشد ساخت و ساز را از ۸.۷ درصد در هفت ماهه اول سال ۲۰۲۲ به ۱۳.۲ درصد در یک سال بعد افزایش داد.
حمله سپتامبر باکو به مناطق باقی‌مانده از قره‌باغ که تحت کنترل دولت جدا شده آرتساخ بود، منجر به خروج تقریباً ۱۲۰ هزار ساکن ارمنی از منطقه شد؛ اما درگیری‌ها را پایان داد و تمام سرزمین‌هایی که به‌عنوان اراضی آذربایجان شناخته شده بودند، به کنترل باکو بازگشتند.
بااین‌حال، جنگ با ارمنستان برای تصرف کریدور زنگه‌زور که آذربایجان را به منطقه نخجوان متصل می‌کند، ثبات منطقه را زیر سؤال می‌برد.
تنوع اقتصادی، گردشگری، سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی مناطق روستایی، بازگشایی مرزهای زمینی و تضمین کیفیت زندگی آوارگان جنگ اولویت‌های آذربایجان هستند. توافق صلح با ارمنستان به آذربایجان اجازه می‌دهد تا چالش‌های ساختاری خود را برطرف کند و درعین‌حال صلح و همکاری را برای نسل‌های آینده قفقاز تضمین نماید.
منبع: Emerging Europe
