استعمار نو آفریقا

در واقع، نفوذ سیاسی، اقتصادی و نظامی روسیه و چین در قاره آفریقا به عنوان منطقه مستعد از لحاظ اقتصادی و سیاسی، زنگ های خطر را برای آمریکا به صدا درآورده و واشنگتن را به تقلا وا داشته تا پس از چند دهه غفلت با فراخوانی ۴۹ رهبر آفریقایی به دنبال جبران عقب ماندگی از رقیبان خود در این منطقه باشد، ولو اینکه بخواهد با دادن وعده هایی اغوا کننده به رهبران آن به این خواسته برسد.

به همین دلیل این دسته از رهبران آفریقایی پیشتر دعوت جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا را برای شرکت در اجلاس ۱۵-۱۳ دسامبر سران رهبران آمریکا و آفریقا پذیرفتند، چون از قبل با فهرست کاملی از وعده ها از جمله محیط زیست، بهداشت عمومی، کمک به حکمرانی خوب، حقوق بشر و صلح و امنیت، امنیت غذایی، جهت گیری های کاهش فقر و معاملات تجاری تا تحقق تعهداتی مانند وعده ۵۵ میلیارد دلاری بایدن برای پیشبرد همکاری‌های آب و هوایی آمریکا روبه رو بودند.

اما آنچه از هدف اصلی میزبان از برگزاری این نشست بر می آید و برای رهبران میهمان این نشست نیز قابل توجه بود، هراس آمریکا از حضور روسیه و چین در این قاره و سوگیری بسیاری از دول و ملل آفریقایی از روسیه در جنگ غرب در اوکراین است.

روزنامه انگلیسی اکونومیست ۲۳ آذر با اشاره به اهداف پنهان آمریکا از برگزاری این نشست نوشت: اکنون روسیه فروشنده مهم سلاح در آفریقا به شمار می رود و روابط قوی نظامی روسیه با کشورهای آفریقایی به حدی است که تاکنون هیچ یک از کشورهای آفریقایی انتقادی از حمله روسیه به اوکراین و جنگی که در شرق اروپا در جریان است، نکرده و در این زمینه سکوت اختیار کرده اند.

این گزارش در ادامه با اشاره به حضور چین در آفریقا نیز افزود: حتی تراز تجاری چین با قاره آفریقا در سال میلادی گذشته به ۲۵۴ میلیارد دلار رسید در حالی که تراز تجاری آمریکا با این قاره تنها ۶۴ میلیارد دلار بوده است.

با این وجود شبکه سی ان ان آمریکا نیز در گزارشی با اشاره به اینکه آفریقا جایگاه سریع ترین رشد اقتصادی در جهان به شمار می‌رود به طوری که تراز تجاری این قاره با سایر کشورهای جهان طی تنها یک دهه اخیر رشدی ۳۰۰ درصدی داشته است، نوشت: نزدیکی آمریکا با (کشورهای) آفریقا، تلاشی خواهد بود برای مقابله به تحکیم روابط چین و روسیه در آفریقا؛ امری که نشان داد، می رود تا به یک مشکل جدی برای واشنگتن بدل شود و زنگ های خطر را برای کاخ سفید به صدا در آورده است. تغییر رویه در میان کشورهای آفریقایی با وجود ایجاد نزدیکی با دو قدرت رقیب آمریکا، کاری بس دشوار برای دولت بایدن و دولت های پس از وی خواهد بود.

در هر حال این نشست مشترک با اهداف خاص در واشنگتن برگزار شد و وعده های متعدد اقتصادی و حتی سیاسی به رهبران آفریقایی نیز داده شد تا شاید آنها بخواهند دست از حمایت روسیه بردارند و یا اقبال بیشتری به حضور آمریکا در این قاره از خود نشان دهند، اما باید دید این اهداف در آینده محقق می شوند یا خیر.

مثلا از جمله این وعده های سیاسی مطرح شده در این نشست مشترک، اعلام حمایت رئیس جمهوری آمریکا برای عضویت دائم اتحادیه افریقا در گروه ۲۰ بود و حتی بایدن اعلام کرد که واشنگتن از اصلاحات شورای امنیت سازمان ملل برای نمایندگی دائم آفریقا نیز حمایت می کند، یعنی این در حالی است که آفریقای جنوبی از مجموعه کشورهای آفریقایی عضو اصلی قدرت های نوظهور اقتصادی (بریکس) با محوریت چین و روسیه است که چند کشور آفریقایی دیگر نیز برای عضویت در این گروه درخواست داده اند.

البته وعده های اغوا کننده دیگری نیز در این نشست مطرح شد از جمله بایدن در تداوم رقابت با روسیه و چین در قاره آفریقا گفت: من یک طرح جدید معرفی می کنم. این طرح تحول دیجیتالی آفریقا است.

از جمله طبق وعده قبلی آمریکایی ها قرار بود یک برنامه بورسیه دوره اوباما در این نشست برای ادامه اعطای بورسیه های تحصیلی برای جوانان بیکار آفریقایی به روزرسانی و اجرایی شود تا با تعهد “شی جین پینگ” رهبر چین در سال ۲۰۱۸ برای ارائه ۵۰ هزار بورسیه تحصیلی و ۵۰ هزار فرصت آموزشی” برای جوانان آفریقایی مطابقت داشته باشد و یا حتی از آن هم فراتر رود، اما مشخص شد که هسته مرکزی مباحث این نشست سه روزه ظاهرا نه صرفا توسعه آفریقا، بلکه عمدتا سیاسی و حول محور جلب حمایت همه جانبه آفریقا از جنگ اوکراین است.

تحلیلگران معتقدند زیربنای همه برنامه‌های به اصطلاح توسعه ای آفریقا ارائه شده توسط بایدن، چیزی جز افزایش بیشتر هزینه اقتصادی و سیاسی و در واقع ویرانی در آفریقا نخواهد بود به ویژه اینکه آفریقا را گرفتار بحران های چند وجهی اقتصادی دیگر ناشی از جنگ اوکراین نیز خواهد کرد، نکته ای که رهبران آفریقایی نیز از قبل به آن وقوف داشته اند.

مثلا درحالی که در این اجلاس مشترک به رهبران آفریقایی اطمینان داده شد که آفریقایی ها مجبور نیستند بین آمریکا، روسیه و چین یکی را انتخاب کنند، اما در آمریکا لایحه ای تحت عنوان “مقابله با فعالیت های بدخیم روسیه در آفریقا” به تصویب رسید که که واشنگتن را ملزم می کند دولت های آفریقایی را که از فعالیت های “بدخیم” روسیه حمایت می کنند، مجازات کند. اخیرا این لایحه با ۴۱۵ رای موافق در مقابل ۹ رای مخالف در مجلس نمایندگان آمریکا تصویب شد.

به هر صورت ادعاهای حمایتی آمریکا از آفریقا در این نشست درحالی مطرح شد که تصویب این لایحه سوالات زیادی را در ذهن افکار عمومی جهان مطرح کرد، چون این لایحه به طور کلی فعالیت ادعایی “بدخیم” را فعالیت‌هایی تعریف می‌کند که «اهداف و منافع آمریکا را تضعیف می‌کنند، یعنی این قانون روسیه و دولت‌های آفریقایی و مقامات آن‌ها را که در کمک به این نفوذ ادعایی و فعالیت‌های بدخیم شریک هستند، مسئول می‌داند.

به همین دلیل یکی از مهمترین منتقدان و یا معترضان به این لایحه خانم ” نالدی پاندور” وزیر روابط بین‌الملل آفریقای جنوبی است که بدون هیچ ملاحظه ای هشدار داد:”وقتی از آزادی صحبت می‌کنیم، آزادی برای همه است. شما نمی توانید بگویید چون آفریقا این کار را می کند، سپس توسط آمریکا مجازات خواهد شد”.

آمریکایی ها از قبل نیز موضع برخی کشورهای آفریقایی از جمله آفریقای جنوبی نسبت به سیاست های آمریکا در آفریقا را می دانستند تا جایی که حتی واشنگتن با قراردادن نام ۵ کشور آفریقایی در فهرست سیاه، از ۵۶ کشور آفریقایی فقط رهبران ۵۰ کشور را دعوت کرد که سرانجام مقامات ۴۹ کشور در نشست واشنگتن حضور یافتند.

بلینکن وزیر امور خارجه و “لوید آستین” وزیر دفاع آمریکا میزبان نخستین روز این اجلاس بودند.

فراموش نشود که نشست سران رهبران آمریکا و آفریقا تنها چند ماه پس از آن برگزار شد که “آنتونی جی. بلینکن” وزیر خارجه آمریکا در سفری که در ماه اوت(۱۶ مرداد ۱۴۰۱) به آفریقای جنوبی داشت از سیاست کشورش در قبال آفریقا پرده برداشت و در آن سفر به هیچ یک از موارد سیاسی که در نشست مشترک اخیر قرار بود مطرح شود، سخنی به میان نیاورد.

البته سفر بلینکن به ۳ کشور آفریقایی هم چند روز بعد از سفر “سرگئی لاوروف” وزیر خارجه روسیه به ۴ کشور آفریقایی انجام شد تا این کشورها را وادارد از جبهه آمریکا و اوکراین در جنگ اوکراین با روسیه حمایت کنند.

واشنگتن به خوبی می دانند که کشورهای آفریقایی همچنان یکی از بزرگترین گروه‌های رای‌دهی منطقه‌ای در سازمان ملل متحد (UN) هستند، این کشورها به ویژه آفریقای جنوبی، که روسیه با آنها روابط دوستانه تاریخی دارد و اکنون کشور پیشرو در آفریقا است و تاکنون در جنگ روسیه و اوکراین بی طرف مانده است، برای آمریکا بسیار حائز اهمیت هستند.

آفریقای جنوبی با توجه به این روابط تاریخی، پیشتر درخواست آمریکا و سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را که از این کشور برای محکومیت حمله روسیه به اوکراین درخواست شده بود، رد کرد. دولت پرتوریا همچنان بی طرفی را در جنگ روسیه و اوکراین ترجیح می دهد و در سازمان ملل متحد علیه روسیه رای نداد.

رهبر آفریقای جنوبی و دیگر کشورهای آفریقایی از اهداف پنهان سیاست های آمریکا در اوکراین با خبر هستند و همانگونه که لاورف در سفر به آفریقا گفته بود، تحریم‌های غرب علیه بسیاری از کشورها از جمله روسیه بزرگترین عامل افزایش هزینه‌های سوخت و غذا در آفریقا است نه اقدامات خود روسیه و این چیزی است که بسیاری از تحلیلگران بین المللی و حتی تحلیلگران آفریقایی نیز به آن اذعان دارند.

“ایمن سمیر” کارشناس مصری امور روابط بین الملل چندی پیش با اشاره به تحریم های ظالمانه آمریکا علیه بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران به اسکای نیوز گفت: چین نقطه مقابل آمریکا در قاره آفریقا حرکت می‌کند. در حالی که واشنگتن تحریم علیه برخی کشورهای آفریقایی از جمله اریتره اعمال کرده است، چین به کشورهای آفریقا اهتمام خاصی دارد و با دخالت در امور داخلی این کشورها و تحریم آمریکا مخالف است.

“آلیگ اوزروف” نماینده تام الاختیار روسیه در امور آفریقا نیز به تازگی اعلام کرد که غربی‌ها با اقدامات محدود کننده خود علیه مسکو، مشکلاتی را نه برای روسیه، بلکه برای کشورهای آفریقایی ایجاد کرده‌اند که هیچ ارتباطی با مسائل مربوط به اوکراین ندارند.

وی افزود: کشورهای غربی برای تثبیت وضعیت امنیت غذایی در آفریقا باید از تلاش برای دیکته کردن دیدگاه خود و محدودیت‌های غیرقانونی یکجانبه علیه روسیه دست بکشند.

تحلیلگران معتقدند اگرچه آمریکا سعی می کند با دادن وعده های متعدد توجه رهبران آفریقایی را برای دفاع از سیاست های استعماری قدیم و جدید جود در جهان جلب کند، اما نگرانی آفریقایی ها نسبت به آینده این سیاست های طمع ورزانه غرب هر روز افزایش می یابد.

پس باید اذعان داشت که ملت های آفریقایی با بهره مندی از ثروت های عظیم خدادادی و سرمایه بزرگ انسانی، شایسته برخورداری از توسعه و رفاه بیشتر به دور از هرگونه طمع ورزی همیشگی کشورهایی هستند که در طول تاریخ صرفا به سوء استفاده های مختلف از آنها فکر کردند و برای پی بردن به تاریخچه این سیاست ها باید اظهارات جورجیا ملونی نخست وزیر ایتالیا را خطاب به فرانسه مرور کرد.

وی درباره استعمار و استثمار کشورهای آفریقایی از سوی فرانسه تاکید کرد: کودکان را در معادن به کار اجباری می‌گیرند و مواد خام آنها (کشورهای آفریقایی) را استخراج می‌کنند، چیزی که هم‌ اکنون در نیجر رخ می‌دهد؛ جایی که فرانسه ۳۰ درصد اورانیوم مورد نیاز خود را برای فعالیت راکتورهای اتمی استخراج می‌کند، ولی ۹۰ درصد مردم نیجر بدون برق زندگی خود را می‌گذارنند.

ملونی تصریح کرد: «ماکرون، برای ما موعظه نکن! تو کاری کردی که آفریقایی‌ها مجبور به ترک قاره خود شده‌اند. راه حل، انتقال آفریقایی‌ها به اروپا نیست، بلکه آزاد کردن آفریقا از بند برخی کشورهای اروپایی است. ما به موعظه‌های شما گوش نمی‌دهیم، مفهوم است؟