تهران امیدوار است که بار دیگر و به سرعت به جنگافزارهای پیشرفته مجهز شود. با این حال، دسترسی به این جنگافزارها منوط به دور زدن تحریمهای احیا شده سازمان ملل متحد علیه ایران، است.
به نوشته نشنال، جک واتلینگ، پژوهشگر ارشد اندیشکده خدمات متحد سلطنتی، معتقد است که تهران از گفتوگو با مسکو درباره خریداری جنگندههای پیشرفته سوخو-35، سیستمهای دفاع هوایی بهروز و همچنین فناوریهایی که باعث میشود دقت موشکهای بالستیک این کشور به شکل قابل توجهی افزایش یابد، منفعت خواهد برد. یک نگرانی دیگر برای اسرائیل مربوط به آزمایش موفق برخی سیستمهایی است که ایران در اختیار دارد، از جمله پهپادها که در طول جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گرفتهاند.
آیا اسنپبک از سوی روسیه نقض میشود؟
هر گونه فروش سلاح به ایران موجب نقض تحریمهای تسلیحاتی سازمان ملل میشود که پس از فعال شدن اسنپبک روی کار آمده است. طبق تحریمهای مربوط به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 2015، فروش یا انتقال جنگنده و موشکهای دفاع هوایی به طور خاص ممنوع شدهاند. اما دستیابی به توافق هستهای در همان سال، شرایط را تغییر داد.
تحریمهایی که طبق توافق هستهای 2015 به حالت تعلیق درآمدند، در سال جاری میلادی مجددا وضع شدند، آن هم پس از آنکه مذاکرات هستهای با آغاز جنگ به پایان رسید. کشورهای اروپایی حاضر در توافق هستهای، اسنپبک را فعال کردند که به موجب آن، تحریمها از جمله تحریم تسلیحاتی و محدودیتهای مربوط به برنامه موشکهای بالستیک ایران بار دیگر فعال شد. دیپلماتهای روسی و چینی مشروعیت مکانیسم ماشه را مورد مناقشه قرار دادهاند و این امر سوالاتی را درباره شمول جهانی این تحریمها ایجاد کرده است.
جنگندههای نسل 4.5
اگر تحریمها مانع نشوند، اولویتدارترین برنامه ایران به خرید سوخو-35، هواپیمای جنگی نسل 4.5 روسیه، مربوط میشود که قابلیتهای مشابهی با جنگندههای یوروفایتر تایفون و رافال ساخت فرانسه دارند. رصد این موضوع که آیا ایران مذاکرات با روسیه را آغاز میکند یا خیر، به یک مسئله مهم و اولویتدار برای جامعه اطلاعاتی تبدیل شده است. به گفته واتلینگ، تاریخدان نظامی از بریتانیا، گمان برده میشود که این گفتوگوها اکنون با اشتیاق بیشتری از سوی ایران دنبال شود.
سوخو-35 دارای یک سیستم راداری «بالغ و موثر» است که به آن امکان میدهد به شناسایی و رصد اهداف بپردازد و درگیریهای چندگانه را مدیریت کند. این هواپیمای جنگی که به موشک هوا به هوای R37M مجهز است، میتواند از راه دور تهدید قابل توجهی برای هواپیماهای اسرائیلی ایجاد کند. نیروی هوایی روسیه از این موشک برای سرنگونی یک هواپیمای جنگی اوکراین از فاصله 177 کیلومتری استفاده کرد. طبق اعلام واتلینگ، پهپادهای اسرائیلی به هدفی بسیار آسان برای سوخو-35 تبدیل میشوند.
اما یک تهدید بزرگتر برای نیروی هوایی اسرائیل به پرواز این جنگندهها در شرق ایران مربوط میشود که میتوانند هواپیماها را رصد کنند و در یک فاصله امن به آنها حملهور شوند. آنها همچنین میتوانند تهدیدی برای سوخترسانی هوا به هوای اسرائیل باشند که جنگندههای اسرائیلی را قادر ساختند به سوختگیری مجدد اقدام کنند و به مدت طولانیتری حملات را ادامه دهند.
به گفته واتلینگ: «سوخو-35 یک لایه به تصویر دفاع هوایی ایران اضافه میکند که بسیار قابل توجه است». اما از آنجایی که ایران برای دههها دارای یک نیروی هوایی مدرن نبوده است، دستکم دو سال طول میکشد تا ایران خلبانهای خود را آموزش دهد؛ خلبانانی که احتمالا عمده آموزش خود را در روسیه بگذرانند. همچنین دستکم شش سال طول میکشد تا تهران در این حوزه به قدرتی جدی در منطقه تبدیل شود.
تغییر نسلی
ایران میتواند از چندین طریق به یکی از ذینفعان اصلی جنگ اوکراین تبدیل شود، به ویژه در صورتی که یک توافق صلح نهایی شود. صنعت دفاعی روسیه تولید موشکهای زمین به هوا را افزایش داده است و اگر جنگ پایان یابد، مقادیر اضافی از این موشکها را در اختیار خواهد داشت. واتلینگ معتقد است: «آنها در مقابل الزامات داخلی خود با مازاد تولید مواجه میشوند. روسها به صادرات روی خواهند آورد زیرا تجارت آنها به بازیابی سرمایهگذاریها نیاز خواهد داشت.»
اما آنچه که برای ایران سودمندتر است به بهبودهایی مربوط میشود که روسها به واسطه جنگ به دست آوردهاند. این تاریخدان افزود: «دفاع هوایی روسیه در برابر تعداد قابل توجهی از سیستمهای غربی آزمایش شده و عملکرد نرمافزاری و رادارای این کشور به شکل چشمگیری بهبود یافته است، به شکلی که روسها اکنون نرخ رهگیری بالایی در برابر ATACMS (سامانههای موشکی تاکتیکی ارتش آمریکا)، GMLRS (سامانههای راکتانداز چندگانه هدایتشونده) و موشکهای ضد تشعشع HARM به دست آوردهاند. بنابراین آنها اکنون قابلیتهای بسیار بیشتری دارند چرا که در میدان نبرد در مقابل سیستمهای غربی مورد آزمایش قرار گرفتهاند.»
اما یک تغییر نسلی در توانایی تهران زمانی به دست خواهد آمد که کرملین با انتقال سیستمهای بسیار پیشرفته سامانه زمین به هوا اس-400 موافقت کند. سامانه اس-400 که میتواند با سرعت 17 هزار کیلومتر بر ساعت اهداف را تا مسافت 600 کیلومتر رهگیری کند، هواپیماهای سوخترسان و جنگندههای اسرائیلی را به طور همزمان تهدید خواهد کرد، البته احتمالا به استثنای جنگندههای اف-35.
اما این سامانه ارزان نیست و هزینههای صادرات برای یک باتری به همراه موشکهای ذخیره به 1 میلیارد دلار میرسد. ایران احتمالا همچنان به دنبال خریداری سیستم مشابه چینی HQ9 باشد. دفاع ایران همچنین میتواند از دیگر سیستمهای ارزانتر اما ثابتشده در میدان نبرد بهره ببرد، از قبیل سیستم کوتاهبردتر Buk-M3 که موشکهایش با سرعت 5600 کیلومتر بر ساعت حرکت میکنند و قادرند اهداف را در فاصله 140 کیلومتری تشخیص دهند. با این حال، دکتر واتلینگ استدلال کرد که با توجه به احتمال مناقشه با ناتو، روسیه سامانههای اس-400 را به عنوان تجهیزات بسیار حیاتی در نظر خواهد گرفت، اما شاید ترغیب شود که صادرات این سامانه میتواند باعث ادامه روابط خوب با ایران شود.»
چالش فناوری موشکی
بزرگترین نگرانی اسرائیل به قابلیتهای بومی ایران مربوط میشود، به ویژه موشکهای بالستیک. با ذخایر کافی، موشکهای ایرانی میتوانند سامانه گنبد آهنین و دیگر سیستمهای دفاع هوایی اسرائیل را تحت فشار شدید قرار دهند. در حالیکه نیروی هوایی اسرائیل در طول تابستان تعدادی از سیستمهای موشکی ایران را هدف قرار داد، ایران بیش از 550 موشک بالستیک و هزار پهپاد شاهد را به سوی اسرائیل شلیک کرد. با این حال، روسیه نیز از تجربه اوکراین آموخته است که با حملات متفاوت چگونه از موشکهای پدافند هوایی پاتریوت آمریکا عبور کند، به طوریکه در برخی موارد، نرخ موفقیت پاتریوت از حدود 70 درصد به کمتر از 20 درصد رسیده است.
واتلینگ خاطرنشان کرد: «فناوریهایی وجود دارد که روسها با انتقال آن میتوانند یک تفاوت قابل توجه ایجاد کنند، هم از لحاظ قابلیت موشکهای ایرانی برای فرار از سامانههای دفاع هوایی از قبیل پاتریوت و هم از لحاظ دقت هدفگیری». کشورهای غربی در انتظارند تا ببینند آیا سطح همکاری میان روسیه و ایران در زمینه تولید و طراحی اینگونه موشکها از قبیل خرمشهر یا موشک هایپرسونیک فتاح 1 افزایش مییابد یا خیر. این تاریخدان اضافه کرد: «با فناوری ارائهشده توسط روسها، قابلیت ایران میتواند ارتقا یابد، اما تاکنون آن را ندیدهایم.»
پرواز پهپادها
ادعا شده زمانی که روسیه برای پیشروی در جنگ اوکراین در اواخر 2022 با چالش روبهرو شد، به ایران روی آورد و توانست شش هزار پهپاد 136 به دست آورد که قیمت هر کدام به 193 هزار دلار میرسد. اما نکته مهمتر این است که تهران نیز یک انتقال فناوری گسترده انجام داده که به کرملین اجازه داده کارخانهای با تولید پنج هزار پهپاد در ماه ایجاد کند. روسها از طریق تجربه آموختهاند که چگونه مأموریتها و مسیرها را با بیشترین تأثیر برنامهریزی کنند و در عین حال، به تولید انبوه پهپادها بپردازند. دکتر واتلینگ اظهار داشت: «اگر ما شاهد این باشیم که شیوههای صنعتی روسیه در ایران افزایش یابد و همکاری در زمینههایی مانند واحدهای مشاوره بیشتر شود، این میتواند نشانهای مبنی بر این باشد که بهبودهایی در عملکرد پهپادهای ایرانی دیده خواهد شد.»
پیش از عملیاتهای اسرائیل در جنوب لبنان، همواره تصور میشد که ذخایر موشکی عظیم حزبالله که در سطح 150 هزار عدد تخمین زده میشود، مانع اینگونه حملات شود. اما ایران اکنون میتواند تاکتیکهای جدیدی برای حزبالله تعریف کند یا فناوریهای بهتری که ممکن است از روسیه بگیرد را در اختیار این گروه قرار دهد. در نهایت، سالهای آتی ممکن است نقش مهمی در بهبود قدرت ایران داشته باشند.
منبع: اکوایران
