سازمان همکاری شانگهای (SCO) یک سازمان بین‌المللی دائمی بین دولتی است که در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران شش کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تأسیس شد که بعدا هند، پاکستان، بلاروس و ایران به آن پیوستند. امروزه، ۱۴ کشور دیگر، از جمله آذربایجان، شریک گفتگوی SCO هستند.
شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، در اول سپتامبر در بیست و پنجمین نشست شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای گفت: «امروز، سازمان همکاری شانگهای به بزرگترین سازمان منطقه‌ای جهان تبدیل شده و ۲۶ عضو را در بیش از ۵۰ حوزه با پتانسیل اقتصادی مشترک نزدیک به ۳۰ تریلیون دلار گرد هم آورده است. تا به امروز، سرمایه‌گذاری‌های چین در کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای از ۳۴ میلیارد دلار و حجم تجارت دوجانبه سالانه با سایر کشورهای عضو از ۵۰۰ میلیارد دلار فراتر رفته است.»
ارقام مذکور گویای پتانسیل سازمان همکاری شانگهای و نقش چین در شکل‌دهی به بنیان اقتصادی این سازمان بین‌المللی است. چین به عنوان مهمترین اقتصاد در سازمان همکاری شانگهای، بیشترین تلاش را برای پیشبرد پروژه‌ها و ابتکارات تجاری مختلف با هدف تقویت همکاری مؤثر در این چارچوب انجام می‌دهد.
همکاری بین آذربایجان و چین در چارچوب‌های مختلف از جمله در چارچوب سازمان همکاری شانگهای، به شکل یک مشارکت راهبردی با تمرکز بر گسترش روابط تجاری و اقتصادی درآمده است. دو کشور، ضمن توسعه بیشتر مؤلفه سرمایه‌گذاری، در حال تسریع ابتکارات مشترک در صنعت، حمل و نقل، فناوری اطلاعات و انرژی سبز هستند.
در سال‌های اخیر، آذربایجان به بزرگترین شریک تجاری چین در منطقه قفقاز جنوبی تبدیل شده و بیش از ۴۰ درصد از کل تجارت منطقه‌ای با چین را به خود اختصاص داده است. سال گذشته، تجارت دوجانبه بین دو کشور با ۲۱ درصد افزایش به ۳.۷ میلیارد دلار رسید. این روند مثبت در ژانویه تا ژوئیه ۲۰۲۵ نیز ادامه یافت و گردش مالی تجاری به ۲.۵ میلیارد دلار رسید که ۲۶.۷ درصد بیشتر از نیمه نخست سال گذشته است. در همین بازه، صادرات آذربایجان به چین ۴.۵ برابر افزایش یافت.
با توجه به نقش آذربایجان به عنوان یک حلقه کلیدی در طرح کمربند و جاده، به ویژه از طریق کریدور میانی که ارتباط زمینی مستقیمی را برای پکن با بازارهای اروپایی فراهم می‌کند، پویایی تجارت دوجانبه ارتباط نزدیکی با تلاش‌های حمل و نقل و لجستیک دو کشور دارد.
الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، در جریان نشست سازمان همکاری شانگهای اظهار داشت: «کریدور میانی مسیری مطمئن و امن است که چین، آسیای مرکزی را از طریق آذربایجان به اروپا متصل می‌کند. از سال ۲۰۲۲، حجم ترافیک بار در امتداد کریدور میانی از طریق آذربایجان تقریباً ۹۰ درصد افزایش یافته است. کریدور زنگزور به زودی به بخش مهم دیگری از کریدور میانی و همچنین کریدور شمال – جنوب تبدیل خواهد شد که به تقویت صلح و مشارکت چندجانبه کمک و به نفع همه همسایگان نزدیک و دور آذربایجان در شرق، غرب، شمال و جنوب مرزهای ما خواهد بود.»
قطارهای کانتینری بلوکی که در چین مونتاژ شده و از طریق مسیر حمل و نقل بین‌المللی ترانس خزر (TITR) حمل می‌شوند، تقریباً ۲۰ تا ۲۵ روز طول می‌کشند که تقریباً نصف زمان مورد نیاز برای حمل کالا از چین از طریق دریا و کانال سوئز است که معمولاً ۴۰ تا ۵۰ روز طول می‌کشد. این مزیت باعث رشد حمل و نقل ترانزیتی چین از طریق آذربایجان و در جهت معکوس از طریق قطارهای کانتینری بلوکی چندوجهی می‌شود. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۶، گردش کالا سه برابر و نزدیک به هزار قطار برسد.
اخیراً، در کنار گسترش ابتکارات تجاری و حمل و نقل، باکو و پکن تأکید بیشتری بر سرمایه‌گذاری‌های مشترک داشته‌اند. در حال حاضر، حدود ۲۷۵ شرکت با سرمایه چینی در آذربایجان ثبت شده‌اند که سرمایه‌گذاری‌های چین در این کشور به ۹۴۲ میلیون دلار می‌رسد. همچنین، سرمایه‌گذاری‌های آذربایجان در چین از جمله وجوه صندوق دولتی نفت، تقریباً ۲.۱ میلیارد دلار است.
انتظار می‌رود این پتانسیل تقویت شود و شرکت‌های چینی علاقه خاصی به پروژه‌های آذربایجان در زمینه انرژی سبز نشان می‌دهند. پروژه‌هایی با ظرفیت کلی ۲ گیگاوات در انرژی‌های تجدیدپذیر برنامه‌ریزی شده‌اند، از جمله ساخت یک نیروگاه خورشیدی ۱۶۰ مگاواتی در «فضولی» که شرکت‌های چینی در آن مشارکت دارند.
همچنین، تلاش‌ها برای بهبود بهره‌وری انرژی در بخش حمل و نقل، توافقی با شرکت چینی BYD Company Limited برای خرید اتوبوس‌های برقی و بومی‌سازی مونتاژ آن‌ها در آذربایجان حاصل شده است. یکی از جنبه‌های مهم این همکاری، جذب دانش و سرمایه چینی به بخش غیرنفتی، حوزه‌های فناوری پیشرفته و نوآوری آذربایجان و همچنین همکاری در دیجیتالی شدن صنعتی و کشاورزی و توسعه هوش مصنوعی است.
برای گسترش بیشتر همکاری در این زمینه‌ها، الهام علی‌اف در تیانجین با نمایندگان چندین شرکت و موسسه مالی برجسته چینی جلساتی برگزار کرد. در جریان مذاکرات با مدیریت شرکت ساختمانی ارتباطات چین (CCCC)، چشم‌انداز مشارکت آن در مرحله دوم ساخت بندر تجارت دریایی بین‌المللی باکو مورد بحث قرار گرفت. شرکت چینی همچنین پیشنهادهای برای پاکسازی و احیای دریاچه‌ها در شبه جزیره آبشرون ارائه داد و در مورد ساخت مترو، توسعه جامع حمل و نقل شهری و پروژه‌های مرتبط رایزنی شد.
همچنین، مذاکرات با نمایندگان شرکت گروه فناوری الکترونیک چین (CETC) بر فرصت‌های همکاری در نوسازی سیستم مدیریت ملی از طریق فناوری‌های دیجیتال، توسعه اقتصاد دیجیتال، تضمین امنیت شبکه ملی و سایبری و استفاده از برنامه‌های داده متمرکز بود.
چشم‌انداز پروژه‌های مشترک در زمینه انرژی سبز با شرکت Sichuan Sunsync Photovoltaic Technology مورد بحث قرار گرفت. این شرکت قصد دارد به زودی یک مرکز تولید پنل خورشیدی در منطقه ویژه اقتصادی «آلات» با امکان صادرات بخشی از تولید ایجاد کند. همکاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر همچنین اساس همکاری بین شرکت مهندسی انرژی چین و شرکت دولتی نفت آذربایجان (سوکار) را تشکیل می‌دهد. شرکت انرژی چین، چندین اولویت از جمله ساخت مزارع بادی فراساحلی، نصب پنل‌های فتوولتائیک در حوضه‌های آب در آذربایجان، تصفیه، بازیافت و استفاده مجدد از فاضلاب و بهینه‌سازی عملیات مدیریت منابع آب را اعلام کرد.
یکی از جنبه‌های حیاتی همکاری‌های سرمایه‌گذاری آذربایجان و چین، جذب منابع پایدار سرمایه است. در همین راستا، الهام علی‌اف با رئیس بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا (AIIB) دیدار کرد. در طول مذاکرات، از حمایت بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا برای تأمین مالی طرح‌های زیرساختی، از جمله پروژه‌های انرژی سبز، و همچنین همکاری‌های آینده در پروژه‌های کریدور میانی، ساخت مترو، مدیریت منابع آب و سایر زمینه‌ها استقبال شد. این جلسه با امضای بیانیه مشترک همکاری استراتژیک در حضور رئیس جمهور آذربایجان و رئیس بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا به پایان رسید.
منبع: اندیشکده زاویه
